نةتةوة ثةرستي دةبص ببصت بةكارصكي شةخسي!

 

مةنسور حكمةت

 

تؤيذينةوةيةكي كورت سةبارةت بة فيدرالَيزم

 

أصطة بدةن ضةند ووشةيةك سةبارةت بة فيدرالَيسم بلصم .ئصمة ئصستا هةموومان(ثصم واية هةموو ئةوانةي كة لةم ذوورةدان مةطةر ئةوة بةأاستي كةسصكي دواكةوتووبصت )بيست و ضةندسالَصكة لة ثصناو ئةوةدا خةبات دةكةين كة دين لة دةولَةت ثةروةردة و فيركردن و لةذياني كؤمةلاَيةتي ئيمة بكةينةدةرةوة وة ببصتة كاري شةخسي.دين ببصتة كارصكي شةخسي .ئصستا  ثاش بيست و ضةند سالَ ذمارةيةك هاتوون وة دةلَصن  وةرن با نةتةوة ثةيوةست كةين بة دةولَةتةوة، بة ثةروةردةو فصركردن و حكومةت وة ببصتة شصوةي ذيان .من ئةلَصم  هةر بةو جؤرةي كة مةزهةب  دةبص كاري شةخسي بصت  قةومصتيش هةمان شصوة دةبص ببصتة كاري شةخسي . بؤي هةية كةسصك نةتةوةي هةبصت وةكةسصكي تر نةيبصت .هةر بةو شصوةي كةسصك ديني هةية وة يةكصكي تر نيةتي .بؤي هةية ئينسانةكان قةوميةتي جؤراو جؤريان هةبصت  بؤي هةية ذمارةيةك بيانةوصت  .بؤي هةية ذمارةيةك بيانةوصت لة بةيانيةوة تا ئصوارة أابةرة نةتةوةييةكانيان بةطةورة بطرن و ثيرؤزيان بكةن .ذمارةيةك  بيانةوص لة بةيانيةوة تاشةو طالَتة بة ميراتي نةتةوةي ئةوان بكةن (كة من لة دةستةي دووهةمم .) ئةوةش دةبي كاري  شةخسي ئصمة بصت.

(ئايا) ئصمة أصطة ئةدةين ثاش بيست و سص سالَ حكومةت بةناوي دينةوة ،بة طؤأيني دين بةيةكصك لة ثصك هاتةكاني حكومةت ،بة طؤأيني مةزهةب لة كارصكي شةخسيي وة (كة زةماني شايش بة هةمان شصوة كاري شةخسي نةبوو.) بؤ دامةزراوةي دةولَةت، ثاش بيست سالَ حكومةتي ئيسلامي سياسي، ئةنجا قةوميةت ئةم دةورة لةئةستؤ بطرصت ؟نةخصر ! ئازيزي من ،نةتةوةيي بووني ئينسانةكان،تورك وفارس و كورد و عةرةب  و بةلوج بونيان هةر بةو شصوةي كة شيعة  و سوني  و بةهايي و يةهودي  بونيان كاري خؤيانة .بؤ خؤشيان بةأصزة .خؤشي لة خؤيان، نابص أصطة بدةين  ئةم( جصطةية) ثةيدا بكات لة طةلَ شصوةي ذياني كؤمةلاَيةتي ئصمة وة ثةيوةست بصت .وة نابص أصطة بدةين ببصتة ياسا .وة سبةينص ا ئصمةش بة هةمان شصوة كة أصطةنادةين  هةويةي دينيمان بدةنص وة بلَصن تؤ شيعةي ،تؤ سوني ،تؤ بهايت ،تؤ مةسيحي ويةهوديت ثاشان لةطةلَ ئةواني تر لةم   سةردةمة دياري كراوة يا  لةو سةردةمي دياريكراو جياوازيت هةية ، سبةينص  بلَصن تؤ لوأيت  لصرة ضي ئةكةيت  تؤ كورديت ضؤن هاتيتة كةنار ئةم شةقامة ؟ تؤ كة ذمارةي سةيارةكةت سمنانية ضؤن لة بلواري ناوةأاستي شاري سنة دا سةيارةكةت وة ستاندوة ؟ نامانةوص نةتةوة مان بطؤأن بة شناسنامةمان  وة نامان ئةوص بيطؤأن بة بةشصك لة دةسةلاَت . ئةطةر ئصوة باوةأتان بةوةية   كة ئيسلامي سياسي  بؤطةنة وة دةسةلاَتي ئيسلامي و حكومةتي ديني وة حكومةتصك كة دين دةطؤأصت بةئايدؤلؤذي دةسةلاَت و بة بةثايةيي دةسةلاَت ، بة بؤضوني من  بة يةك تؤز بير كردنةوة دةتواني تصبطةيت كة ضؤن ئصمة باوةأمان بةوةيةكة حوكمةتي نةتةوةيي ،و فيدراليزم ثيسة ،وة بة هةمان شصوة  قصزؤونة ، خوصن أصذية،و بة هةمان شصوة دواكةوتوة .

ئةمة هةلَوصستي ئصمةية سةبارةت بة فيدراليزم .ئةطةر كةسصك  بيةوصت حكومةتي ئيسلامي لة ئصران ثارصزطارص لصبكات ئةوة لةطةلَ ئصمة تةرةفة .لةطةلَ هةموو ئصمة كة لةم ذوور ئامادةين تةرةفة .سبةي ديسان ئةطةر كةسصك بيةوصت حكومةتي نةتةوةيي بصنصتة سةركار،لةطةلَ ئصمة تةرةفة .باشترة كة ئةوة بزانصت .كة لةلاي ئصمةوة أة د ئةكرصتةوة .ئةبص شوصني ئازار دان و ئيعدام كردن دروست بكات .بأوات سيا) CIA(بهصنصت وة ثالَ بدات بة ناتؤوة دواتر بأوات بيبيسي و سي ئصن ئصن بصنصتة ثشت خؤي .لة لايةن جيلصكةوة أةد بكرصتةوة تا  مؤلةتي ثةيدا بكات  لةو وولاَتة حكومةتي قةومي ئاراستة بكات (أاطةيةنصت)كة ئةو هصلَة هي توركة كانة .ئةمة سنوري لوأةكانة وة ئةمة سنوري بةلوجةكانة .

لصرةدا  سةرنج أاكصش ئةوةية  كة كؤمةلَطاي فيدرالَيان لة سةر بنةماي دابةشكردني ثارصزطاكاني جمهوري ئيسلامية .باشة ئةطةرسبةي كؤماري ئيسلامي ئازةربايجاني كرد بة سص بةشةوة ئةو كاتة سص كؤماري ئؤتؤنؤمي و كؤماري فيدرالَمان هةية يان نا ؟ ئةطةر نة ئةو سنورانة ض كةسصك دةيان كصشصت ؟لصرةداية كة باسي (شار ي)تاران نموونة ية.تاراني ماناي ضي ؟هةركةس دصتة تاران بة خؤي دةلَص تاراني وة أاستيش دةلَص ،أاست دةلَص .تاران .....لة خةلَكصك  كة لة شوصنةكاني تري مةملةكةتةوة هاتوون ،ئةيانةوص لةوص بذين . فيدراليزم  ياني ئةوانة بةردانة طياني يةكتر .نةك لة طردو شاخةكاني  لوأستان و كوردستان ، بةردانيان بؤ  طياني يةكتر لةتاران ! لة بةر ئةوةي كة وولاَتي هةريةكةيان ئةيةوصت وةفاداريان  بؤ كؤماري فيدرالَي بسةلمصنصت .كصشةكة لة سةرايظؤ(لة بؤسنا )أويداوة.بينيمان.يوغوسلافيا لة بةر ضاومانة.ئةوة فيدراليزمة .ضيا(يةكصك لةوانةي كة لة كؤبوونةوة ثالَتاكيةكةدا ثرسياري كرد) ئةثرسص  باشة ئةي ضؤنة جيابوونةوة قوبوولَ دةكةن ؟ئايا  ئةمة ناكؤكي نية ؟ ئةخصر ناكؤك نية .لة بةرئةوةي لة حالَتيكدا نةفرةتي نةتةوةيدا ئةوةندة قولَدةبصتةوة ، بة هةولَي شؤظصنستي ناوةندي و ناسيؤناليزمي ناوضةيي ئةوةندة ئةم نةفرةتة قوولَ ئةبصتةوة كة مصذوويةك لة شةأو ثصكادان ، ناأةحةتي و دذايةتي لة نصوان تاكة جياوازةكاني كؤمةلَطةدا ثصك ئةهصنصت   كة هيض أصطايةك  جطة لةوة نامصنصت بؤ ئةوةي كة نياز ثاكي خؤت نيشان بدةي  وة بلَيص بة لةبةر ضاو طرتني ئةو مصذووة خوصناوي و خوصن أصذي ية ، نةتةوةيةك كة بةو أصذةية  لة ذصر ضةوسانةوةدا بووة وة ئيتر نا توانصت أصك بكةوصت ،وةرة أصطةبدة سةيركةين ئةيةوصت يةك جاريتر تاقي بكاتةوة كة ئةيةوصت ثصكةوة بذين يا دةيةوصت وولاَتي خؤي دامةزرصنصت .ئةمة ضارةسةريكي تالَة .جيابوونةوةي ذمارةيةك لة كؤمةلَطايةك كة ثصشتر ذيانيان تصدا بةسةر بردوة  و بةشيان كرد وة جيا بوونةوةيان لة سةر بنةماي  قةوميةتيان يةك أووداوي تالَة.بةلاَم ئةطةر ناضار بووين دةبص ئةم كارة بكةين .هيض كاتصك نةمان ووتووة كة قايلين بة  مافي هةموو ميللةتصك بؤ دامةزراندني دةولَةت  .حةتمةن بةو جؤرة نية .هةروةك ضؤن قوبوولَمان نية وولاَت بؤ هةموو دينةكان دامةزرينن  ،بؤ هةموو ميللةتانيش قوبوولَمان نية بة تةئكيد وولاَت ماناكةي  نة نةتةوةية وة نة طةلة  وة نة مةزهةبة ،يةكصتي دلَخوازانةي ئينسانةكانة .لة ئةنجامدا هةر ذمارةيةك كة بيانةوص ثصكةوة بذين ئةبص بتوانن بة يةكةوة بذين ، هيناني (ووشةي )ميللةت

وناسيؤناليزم لة ثيناسةي دةولةتدا ،(بةومانايةي كة)ئيرة حوكمةتي ئيرانيةكانة.ئيرة حكومةتي لوأةكانة وهتد ،ئةمة بة بؤضوني ئصمة كؤنةثةرستانةية.

سةبارةت بة كوردستان ،ئصمة بةردةوام ووتوومانة كة كصشةيةكي  ميللي مةترةحة .هةروةك ضؤن كصشةي فةلةستين كصشةيةكي نةتةوةيي ية و مةترةحة .بةلاَم كصشةي باسك  كصشةيةكي نةتةوةيي و مةترةح نية .سةرةأاي ئةو هةموو  تؤث بارانةي كة باسكةكان لة باكوري ئيسثانيا دةيهاوصذن .كصشةي باسك كصشةيةكي نةتةوةيي مةترةح نية .كؤمةلَطاي ئيسثانيا دةطةأصنصتة دواوة.بةلاَم كصشةي فةلةستين كصشةيةكي نةتةوةيي و مةترةحة ئةبص وةلاَم وةرطرصتةوة .كصشةي كوردستان كصشةيةكي نةتةوةيي مةترةحة ئةبص وةلاَم وةرطرصتةوة .ماناي ئةوة نية كة كصشةي خؤراسانيش ئةبص وةلاَم وةرطرصتةوة .ليرة كصشةيةكمان نية .هةركاتصك ناسيؤناليستصكي نةتةوة ثةرست لة هةر دوو لاوة ثاش ثةنجا سالَ درؤ و خوصن أصذي ،ئةوكاتة ئةبص لةطةلَ هةمان  سياسةت هةلَوصست بطرين.  

بةلاَم سياسةتي نوص و ثصشنياري ئصمة بؤ خةلَكي كوردستان ضي ية ؟ ئةوةية كة يةكصتي دلخوازانة هةلَبذصرصت .ئصمة ئةبصت أيفرانؤم بخةينة بةردةم بؤ ئةوةي ئةو خةلَكة بزانن كة بأيار بةدةست خؤيانة  ،بةلاَم دةتوانين ثصشنياري بؤ بكةين كة بمصننةوة  وة نةأؤن ،سيستةمةكة شورايي ية .دةسةلاَت لة طةأةكةكانة ،دةسلاَت بةدةست  تاك تاكي كؤمةلَطاوةية .لة ئةنجامدا ،نةخصر ناكؤكي نية .ئصمة أاسثاردةي جيابوونةوة  ناكةين.ئصمة مافي ٍيفراندؤم بةأسمي دةناسين .أيفراندؤم بة ميهرةباني ئينسان كوذةكاني دةولَةتاني ئيسلامي و ثاشايةتي لة كوردستان ،بة ميهرةباني مةحروم كردني لة مافة بنةأةتية كانيان ،بةميهرةباني ميللي تاريزة كردني بةشصك لة لايةن حكومةتي هةمان وولاَتةوة و بؤمب وتؤثصك كة كؤيان كردؤتةوة، ناضار بووة،تؤ بؤئةوةي كة بتوانيت ئةو متمانةية بةدةست بصني، تاخةلَكي كوردستان بتوانن ئاسودة بمصنن وة بؤ ئةوةي بتواني وةلاَمي ناسيؤناليستة كوردةكان  بدةيتةوة  ئةبص بيدةتة دةست خةلَك خؤي. أاستيةكةي من لةو باوةأةدام  سةرةأاي هةموو ئةو مصذووضةية خةلَكي كوردستان لةيةك أيفراندؤمي ئازاد دا دةنط بة جيابوونةوة نادةن .لصكدانةوةي شةخسي من ئةوةية .ئصستا ئاواية.هةتا سةرةأاي ئةو هةلومةرجة كارةسات بارة ،تا ئةوةي بطات بةوةي حكومةتصكي ئازادي خواز لة تاران لة دةسةلاَتدا بصت كة نوينةرايةتي خةلَك بكات ،وة شوراي سنة بة هةمان ئةندازة دةسةلاَتي هةية كة شوراي هةر شارصكي تر هةيةتي.

 

(بةشصك لة كؤبوونةوةي ثالَتاكي مةنسور حيكمةت  لة 26دصسةمبةر2001سةبارةت بة فيدراليزم، ئامادةكراوة لةلايةن ئازةري ماجديةوة .ئةم بابةتة لةلايةن ميهران مةحبوبي يةوة نوسراوةتةوة

 

وةرطصراني:كاوة عومةر