Napisany: 6 kwietnia 1868
Źródło:K. Marks i F. Engels, Listy wybrane
Publisher: Książka i Wiedza, Warszawa 1951
Wersja elektroniczna: Polska Sekcja MIA - lipiec 2003
Londyn, 6 kwietnia 1868
... Obecnie na plan pierwszy wybija się tu kwestia irlandzka. Gladstone i ska wyzyskali ją naturalnie jedynie w tym celu, aby znowu dojść do władzy, a przede wszystkim, aby mieć hasło wyborcze (electoral cry) przy najbliższych wyborach opierających się na household suffrage [prawie głosu głowy rodziny]. Na razie taki obrót sprawy jest szkodliwy dla partii robotniczej. Intryganci bowiem wśród robotników, którzy chcą się dostać do najbliższego parlamentu, jak Odger, Potter itd., zyskali obecnie nowy pretekst na przyłączenie się do liberalnej burżuazji.
Jest to oczywiście tylko kara, którą Anglia — a zatem i angielska klasa robotnicza — płaci za straszną, wielowiekową zbrodnię popełnioną względem Irlandii. Natomiast in the long run [na dłuższą metę] wyjdzie to angielskiej klasie robotniczej raczej na dobre. Mianowicie English established church in Ireland — or what they use to call here the frish church [anglikański kościół państwowy w Irlandii, czyli to, co zwykło się tu nazywać kościołem irlandzkim] stanowi religijną twierdzę angielskiego landlordyzmu w Ireland [angielskiej wielkiej własności ziemskiej w Irlandii], a zarazem przyczółek kościoła państwowego w samej Anglii (mówię tu o kościele państwowym jako właścicielu ziemskim). Wraz z upadkiem kościoła państwowego w Irlandii runie on i w Anglii, a to pociągnie za sobą (do upadku) najpierw landlordyzm w Irlandii, a potem i w Anglii. Otóż zawsze byłem przekonany, że początek poważnej rewolucji społecznej musi się zacząć od podstaw, to znaczy od własności ziemskiej1.
Poza tym sprawa będzie miała jeszcze jedno bardzo pożyteczne następstwo: skoro tylko Irish church [kościół irlandzki] się rozpadnie, wówczas protestant Irish tenants [protestanccy dzierżawcy irlandzcy] z prowincji Ulster przyłączą się do katolickich tenants oraz do ruchu w trzech pozostałych prowincjach Irlandii, podczas gdy dotychczas landlordyzm miał możność wyzyskiwania tych religijnych przeciwieństw...
1 W oryginale gra słów: "von Grund aus, d.h. vom Grund- und Bodeneigentum aus" (Grund — podstawa, ziemia). — Red. przekł polsk.
[Powrót na stronę główną] [Powrót do spisu prac Marksa i Engelsa]