Λέων Τρότσκι

ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΧΕΝΡΙ ΝΟΕΛ ΜΠΡΕΙΛΣΦΟΡΝΤ

Έχει ειπωθεί για τους Μπολσεβίκους ότι είναι πιο ενδιαφέροντες από το Μπολσεβικισμό. Σε αυτούς που κατέχουν την οικονομική ερμηνεία της Ιστορίας, αυτό μπορεί να φαίνεται μια αίρεση. Ωστόσο, πιστεύω ότι η προσωπικότητα όχι απλώς των ηγετών, αλλά και του κόμματός τους, υπερβαίνει κατά πολύ την εξήγηση της πραγματοποίησης και της επιβίωσης της Ρωσικής Επανάστασης. Για εμάς στη Δύση φαίνονται ένα εντελώς ξένο είδος. Με Σοσιαλιστές ηγέτες και οργανώσεις εμείς και οι πατεράδες μας είμαστε εξοικειωμένοι για τα τρία τέταρτα του αιώνα. Δεν υπήρξε έλλειψη ταλέντου ή ακόμη και μεγαλοφυΐας μεταξύ τους.


Το κίνημα έχει αναγάγει σε μεγάλο θεωρητικό του τον Μαρξ, ρήτορά του τον Ζαν Ζωρέ, τον ισχυρό οργανωτή του, όπως ο Μπέμπελ και έχει εμπνευστεί στη λογοτεχνία από τους Μωρίς και Σω. Δεν τρέφει, ωστόσο κάποιο σημαντικό άνθρωπο της δράσης και ήταν στη διακριτική ευχέρεια της Ρωσίας να κάνει ό, τι γενιές των δυτικών Σοσιαλιστών είχαν περάσει τη ζωή τους συζητώντας. Υπήρχε σε αυτό το ρωσικό επίτευγμα σχεδόν βάρβαρη απλότητα και αμεσότητα. Εδώ υπήρχαν άνδρες που πίστεψαν πραγματικά την φόρμουλα των θεωρητικών μας και τις αποφάσεις των Συνεδρίων μας. Αυτό που είχε γίνει για μας μια αποστειρωμένη και σχεδόν αξιοσέβαστη ορθοδοξία, χτύπησε στα αυτιά τους ως σάλπιγγα για δράση. Η παλαιότερη γενιά το βρήκε δύσκολο να δώσει χάρη στην ειλικρίνειά τους. Οι υπόλοιποι από εμάς ,θέλουμε να κατανοήσουμε το θαύμα.

Το πραγματικό θράσος των Μπολσεβίκων καθορίζεται σε αυτό, ότι έκαναν μια προλεταριακή Επανάσταση ακριβώς σε αυτή τη χώρα η οποία, από όλα τα τμήματα του πολιτισμένου κόσμου, φαινόταν η λιγότερο προετοιμασμένη για αυτή την οικονομική εξέλιξη. Για μια αγροτική εξέγερση, για την υποδιαίρεση της γης, ακόμη και για την ανατροπή της παλαιάς τάξης που κυβερνούσε, η Ρωσία ήταν σίγουρα έτοιμη. Αλλά οποιαδήποτε αυθόρμητη Επανάσταση, με τα θεμέλια της μέσα στις μάζες των αγροτών, θα ήταν ατομικιστική και όχι κομμουνιστική. Η τόλμη των Μπολσεβίκων έγκειται στην πεποίθησή τους ότι μια ισχνή μειονότητα αστικής εργατικής τάξης θα μπορούσε, με τη συγκέντρωσή της, τη μεγαλύτερη ευφυΐα της και τη σχετική ικανότητά της για οργάνωση, να κυριαρχήσει της αδρανούς μάζας των αγροτών και να δώσει στο ξέσπασμα της, για την πείνα για αγορά γης, τον χαρακτήρα και τη μορφή εποικοδομητικής προλεταριακής Επανάστασης. Ο πικρός αγώνας μεταξύ των ρωσικών κομμάτων που διήρκεσε από τον Μάρτιο του 1917, μέχρι την ήττα του Βράνγκελ το Νοέμβριο του 1920, ήταν πραγματικά ένας αλληλοεξοντωτικός ανταγωνισμός μεταξύ τους για την ηγεσία των αγροτών. Ποια από αυτές τις διάφορες ομάδες θα μπορούσε να επιστρατεύσει την εμπιστοσύνη τους, στο βαθμό που να τους παρακινήσει όχι απλώς να πολεμήσουν, αλλά να δεχθεί την πειθαρχία, στρατιωτική και πολιτική, που απαιτούνται για τη νίκη; Στην αρχή οι Μπολσεβίκοι είχαν τα πάντα εναντίον τους. Τα είχαν σχεδόν όλα οι αστοί.. Μίλησαν από την άποψη της εξωτερικής πολιτικής και με πολύ γερμανική θεωρία. Λίγοι από αυτούς, εκτός από τον Λένιν, κατανοούσαν τα προβλήματα της αγροτικής ζωής στο σύνολο τους. Η προσγειωμένη τάξη θα έπρεπε τουλάχιστον να γνωρίζει τον αγρότη καλύτερα. Επικεφαλείς των αντιπάλων τους ήταν οι Σοσιαλεπαναστάτες, ένα κόμμα που από το πρώτο ξεκίνημα του είχε φτιάξει μια λατρεία για τον Ρώσο χωρικό, τον μελέτησε, τον εξιδανίκευσε και τον φλέρταρε τόσο, που το 1917 φάνηκε οτι τον έχει κερδίσει. Πολλές συνθήκες εξηγούν την επιτυχία των Μπολσεβίκων, ο οποία απέδειξε για άλλη μια φορά στην ιστορία την ικανότητα της πόλης, ακόμη και όταν ο πληθυσμός της είναι σχετικά ισχνός, για ταχεία και επικεντρωμένη δράση. Είχαν επίσης την τύχη να αντιμετωπίσουν αντιπάλους που είχαν διαπράξει το υπέρτατο λάθος της επίκλησης εξωτερικής βοήθειας. Αλλά κανένα από αυτά τα πλεονεκτήματα θα είχαν ωφεληθεί, χωρίς την τεράστια ανωτερότητα του χαρακτήρα. Η ιδιοσυγκρασία των σλάβων, ονειρική, συναισθηματική, απείθαρχη, έδειξε στον εαυτό της στο χειρότερο σημείο της στην αδιόρθωτη μαλθακότητα των πιο αριστοκρατών «Λευκών», ενώ οι «διανοούμενοι» μετριοπαθείς σοσιαλιστικές και Φιλελεύθερες ομάδες είχαν καταστραφεί για την ανάληψη δράσης, αποκλειστικά με λογοτεχνική και αισθητική εκπαίδευση. Οι Μπολσεβίκοι μπορεί να είναι μια λιγότερο καλλιεργημένη ομάδα, αλλά, στην υπόγεια συνωμοτική ζωή τους, είχαν μάθει τη νηφαλιότητα, την πειθαρχία, την υπακοή, και την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η άκαμπτη δογματική μαρξιστική πίστη ,τους δίνει τη δύναμη της δράσης η οποία ανήκει μόνο σε όσους πιστεύουν χωρίς κριτική ή ερώτηση. Η ικανότητά τους να ηγούνται εξαρτάται πολύ λιγότερο από ό, τι οι περισσότεροι Άγγλοι υποθέτουν, στην σκληρότητα τους και την προθυμία τους να ασκούν την τέχνη του εκφοβισμού και καταστολής. Κύριο προσόν τους είναι η αυτοπεποίθηση . Σε κάθε έκτακτη ανάγκη είναι πάντα σίγουροι ότι έχουν το μόνο λειτουργικό πρόγραμμα. Στέκονται πριν από την υπόλοιπη Ρωσία, σαν ένας άνθρωπος. Ποτέ δεν αμφέβαλαν ή απελπίστηκαν, ακόμη και όταν συμβιβάζονται, το κάνουν με τα έναν αέρα βιαιότητας. Την επιβίωση τους εν μέσω εισβολής, λιμού, αποκλεισμού και οικονομικής κατάρρευσης είναι από το πρώτο στο τελευταίο, ένας θρίαμβος της απτόητης θέλησης και της φανατικής πίστης. Έχουν παρακινήσει έναν τεμπέλη και με πεσμένο ηθικό άνθρωπο σε αξιοσημείωτα κατορθώματα με όπλα και ένα ακόμη πιο εκπληκτικό κατόρθωμα, είναι αυτό της αντοχής. Για να υπνωτίσουν ένα έθνος με αυτό τον τρόπο είναι, ίσως, το πιο αξιοσημείωτο επίτευγμα της ανθρώπινης θέλησης στη σύγχρονη εποχή.

Αυτό το βιβλίο είναι, μέχρι στιγμής, με διαφορά η πιο χαρακτηριστική έκφραση της ιδιοσυγκρασίας των Μπολσεβίκων την οποία η Επανάσταση έχει παράγει. Χαρακτηριστικά είναι μια πολεμική, δεν είναι και ένα εποικοδομητικό δοκίμιο. Η εμπιστοσύνη στον εαυτό του, η ορμή του, ακόμη και αυθάδεια του, είναι μια αληθινή έκφραση του κινήματος. Ο συγγραφέας του φέρει ένα παγκοσμίου φήμης όνομα. Ο καθένας μπορεί να απεικονίσει το ισχυρό κεφάλι, τα μεμονωμένα όμορφα χαρακτηριστικά, την αθλητική φιγούρα του ανθρώπου. Κάνει μια ιδιωτική ομιλία μια εντύπωση της απόφασης και προσδιορισιμότητας. Δεν είναι ταχύς ή επεκτατικός στην ομιλία, όλα όσα λέει είναι υπολογισμένα και ευδιάκριτα. Έχει κανείς την αίσθηση ότι με την παρουσία του βρίθει ακόμη πειθαρχημένης ζωτικότητας. Το υπόβαθρο του είναι ένα γραφείο από το οποίο με στρατιωτική τάξη και ακρίβεια, επιπλήττει τη συνήθη τσαπατσουλιά της Ρωσίας. Από την εξέδρα, ο τρόπος του ήταν πολύ πιο ήσυχος απ' ότι περίμενα. Μίλησε αρκετά αργά, με μια ευχάριστη φωνή τενόρου, περπατώντας πέρα δώθε σε όλο το στάδιο και με την επιλογή των λόγων του, είναι προφανές ότι επιθυμεί να εκφράσει τις σκέψεις του δια της βίας, αλλά και με ακρίβεια. Μια λάμψη του πνεύματος και μια εντυπωσιακή φράση ήρθε τακτικά, αλλά ο τρόπος δεν ήταν με την έμφαση ενός δημαγωγού. Ο άνθρωπος, πράγματι, είναι ένας φυσικός αριστοκράτης, και την τάση του, την οποία ο Λένιν, ο αριστοκράτης από τη γέννηση, διορθώνει, είναι προς την κατεύθυνση της στρατιωτικής πειθαρχίας και των αυθεντικά αυστηρών κανονισμών.


Δεν υπάρχει τίποτα περίεργο στην καθημερινή πρακτική της εξουσίας που κάποιος ακούει στη φωνή του Τρότσκι και ανιχνεύει στο γράψιμό του, γιατί είναι ο επικεφαλής ενός σημαντικού στρατού, ο οποίος οφείλει τα πάντα στο ταλέντο του στην οργάνωση. Ήταν στο Μπρεστ-Λιτόβσκ που επέδειξε τόλμη η οποία είναι ιδιοφυής. Μέχρι εκείνη τη στιγμή υπήρχαν ελάχιστα στην καριέρα του να τον διακρίνουν από τους συντρόφους του από τον επαναστατικό υπόκοσμο - μια πανεπιστημιακή σειρά μαθημάτων που σταμάτησαν πριν ολοκληρωθούν από φυλακή, μια μαθητεία σε αναταραχή στη Ρωσία, μερικά χρόνια εξορίας στη Βιέννη, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη, διάκριση την οποία μοιράζεται με τον Τσιτσερίν με το να «κάθονται» σε μια βρετανική φυλακή, ένα έτοιμο πνεύμα, ένα δώρο της οξείας ομιλίας, αλλά μέχρι στιγμής ούτε το στερεό επίτευγμα ούτε ο μύθος του δίνει εμπιστοσύνη. Εντούτοις, αυτός ο σκοτεινός ταραχοποιός, μειονεκτώντας σε μια τέτοια αποστολή λόγω του οτι γεννήθηκε Εβραίος, αντιμετώπισε τους διπλωμάτες και τους στρατιώτες των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, οι οποίοι κατακλυσμένοι όπως ήταν από τη νίκη και τη θρασύτητα του είδους τους, τους ανάγκασε σε δημόσιο διάλογο κλονίζοντάς τους συζητώντας για τις πρώτες αρχές, για το αν η ήττα και η αδυναμία της Ρωσίας υπολογίζονται για το τίποτα και χρησιμοποίησε πράγματι τις διαπραγματεύσεις για να φωνάξει απέναντι από τα κεφάλια τους την κλήτευση του στα θέματά τους για εξέγερση. Έδειξε σε αυτό εκπληκτικές επιδόσεις, τη χάρη και την τόλμη του «ταυρομάχου». Αυτό το μοναδικό κομμάτι του δράματος αποκάλυψε την επίμονη πίστη των Μπολσεβίκων στην ισχύ της προκλητικής πρόκλησης, την μαγνητική επίδραση της καθαρής βούλησης. Από αυτό το επεισόδιο οι υπηρεσίες του στην Επανάσταση ήταν πιο στέρεες, αλλά όχι λιγότερο λαμπρές. Δεν είχε καμία στρατιωτική γνώση ή εμπειρία, αλλά πήρε στα χέρια του το σχεδόν απελπιστικό καθήκον της δημιουργίας ενός στρατού. Έχει συχνά συγκριθεί με τον Καρνό. Αλλά, εκτός του ότι και οι δύο είχαν χάσει αξιωματικούς, υπήρχαν ελάχιστα κοινά στοιχεία μεταξύ του γαλλικού και του Ρωσικού στρατού στα πρώτα στάδια των δύο Επαναστάσεων. Ο γαλλικός στρατός δεν είχε πεσμένο ηθικό από την ήττα, δεν ήταν κουρασμένος από τη μακρά αδράνεια, ή εξασθένησε από την καταστροφική προπαγάνδα. Ο Τρότσκι είχε να δημιουργήσει τον Κόκκινο Στρατό από τα θεμέλια. Επέβαλε πειθαρχία στις επιχειρήσεις και όμως προσπάθησε να διατηρήσει το πρόγραμμα του επαναστατικού πνεύματος. Παρεμποδίζεται από ασύλληπτες δυσκολίες που προέκυψαν από κατεστραμμένους σιδηροδρόμους και σαθρές βιομηχανίες, που παρ 'όλα αυτά προσπάθησε να φτιάξει μια στρατιωτική μηχανή του νίκησε τις στρατιές των Κολτσάκ, Ντενίκιν και Βράνγκελ, με το άνθος των παλαιών επαγγελματιών αξιωματικών στο κεφάλι τους. Ως κατόρθωμα της οργάνωσης υπό υπέρμετρες δυσκολίες, το έργο του κατατάσσεται ως η πιο αξιόλογη επίδοση της Επανάστασης.


Δεν είναι δουλειά του προλόγου να προβλέπει τα επιχειρήματα ενός βιβλίου, ακόμη λιγότερο να επιβάλλει με το ζόρι προσωπικές απόψεις. Το βαρύ δοκίμιο του Κάουτσκι, στο οποίο αυτό το βιβλίο είναι η λαμπρή απάντηση, έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, και είναι ευρέως γνωστό. Η υπόθεση κατά της δυνατότητας της πολιτικής Δημοκρατίας σε μια καπιταλιστική κοινωνία δύσκολα θα μπορούσε να έχει τεθεί καλύτερα από ό, τι σε αυτές τις σελίδες και η πολεμική ενάντια σε αμιγώς εξελικτικές μεθόδους είναι τεράστια. Ο Άγγλος αναγνώστης του σήμερα γνωρίζει, ωστόσο, ότι η Ρωσική Επανάσταση δεν έχει σταματήσει από τότε που ο Τρότσκι έγραψε. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι, ακόμη και κατά την άποψη των ίδιων των Μπολσεβίκων, η εξέλιξη προς τον Κομμουνισμό είναι στη Ρωσία μόνο στα αρχικά της στάδια. Οι πρόσφατες συμβιβαστικές λύσεις συνεπάγονται, στην καλύτερη, μια πολύ μεγάλη περίοδο της μετάβασης, μέσω της ελεγχόμενης καπιταλιστικής παραγωγής, στο Σοσιαλισμό. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι καταστροφικές Επαναστάσεις και η κατάσχεση πολιτικής εξουσίας δεν επαρκούν για να χρησιμοποιηθούν για να φτιαχτεί μια σοσιαλιστική κοινωνία. Η οικονομική ανάπτυξη προς την κατεύθυνση αυτή έχει πράγματι καθυστερήσει και η Ρωσία, υπό το άγχος του εμφυλίου πολέμου, έχει οπισθοχωρήσει σε ένα πρωτόγονο σύστημα χωριού της παραγωγής και ανταλλαγής. Στο μυαλό κάθε αναγνώστη το ερώτημα θα είναι παρών, κατά πόσον η ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία των Μπολσεβίκων τους οδήγησε να υπερεκτιμούν τη σημασία της πολιτικής εξουσίας, να υποτιμούν την αδρανή αντίσταση της πλειοψηφίας, καθώς και με πάρα πολύ ρίσκο για την ψευδαίσθηση της υπαγόρευσης. Για αυτό το ιστορικό ερώτημα δεν έχει δοθεί ακόμα η αποφασιστική απάντηση. Το δαιμονικό που υπέβαλε την Επανάσταση και την υπερασπίζεται μέσω της επίτευξης του αδύνατου, μπορεί ακόμη να δικαιώνεται, έναντι της στείρας τάσης των απρόσωπων δυνάμεων.


ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ

Προηγούμενο: Πρόλογος του Μαξ Μπέντακτ  |  Επόμενο: Εισαγωγή του συγγραφέα

Πίσω στο Ελληνικό Αρχείο Τρότσκι
Πίσω στο Ελληνικό Αρχείο Μαρξιστών