Παρουσίαση αρχείου Χρήστου Αναστασιάδη

της Χριστίνας Βάρδα

Μερικά χρόνια μετά το θάνατο του Χρήστου Αναστασιάδη, αρχίσανε θυμάμαι οι προβληματισμοί και οι συζητήσεις μεταξύ του Τάσου Αναστασιάδη, του Νίκου Παντελάκη και εμού, υποθέτω και άλλων ενδιαφερομένων, γύρω από την τύχη του πολύτιμου αρχείου του. Οι δύο προαναφερόμενοι ήταν σύντροφοί του, όπως ίσως γνωρίζετε, ενώ εγώ άκουγα συχνά να μιλάνε για τον Χρήστο έχοντας συναντήσει τον ίδιο 1-2 φορές, νομίζω. Μία από αυτές θυμάμαι πως ήταν στο γραφείο του σπιτιού του, περιτριγυρισμένη από την πλούσια βιβλιοθήκη του και το αρχείο του που ήταν τοποθετημένο στα ντουλάπια της καθώς  και σε άλλες ντουλάπες του σπιτιού. Η προσωπική μου ανάμειξη στον προβληματισμό για το πού πρέπει να πάει το αρχείο, ήταν επειδή δούλευα τότε ως αρχειονόμος στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, ήμουν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας και ήξερα, λίγο καλύτερα, τις πρακτικές και τη φύση των αρχειακών φορέων, όπως άλλωστε και ο Νίκος που δούλευε από τότε στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας. Το θέμα που μας απασχολούσε ήταν πού θα ήταν καλύτερα να κατατεθεί ή να δωριθεί ένα προσωπικό αλλά καθαρά πολιτικό αρχείο (ταυτισμένο σχεδόν θα λέγαμε με πολιτική οργάνωση) με την έννοια της καταλληλότητας και της σοβαρότητας του αρχειακού φορέα,  πού θα ταίριαζε –από την άποψη του περιεχομένου του- να φυλάσσεται, πού θα ήταν καλύτερα αξιοποιήσιμο και προσβάσιμο στην έρευνα. Τότε όπως και τώρα φορείς ιδιωτικών αρχείων στην Ελλάδα δεν υπήρχαν πολλοί. Ήταν η Γεννάδειος, το Μουσείο Μπενάκη, φορείς επικεντρωμένοι αυστηρά σχετικά σε αρχεία πολιτικών προσωπικοτήτων του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου καθώς και ορισμένων σημαντικών λογοτεχνών (Σεφέρης, Ελύτης, Δέλτα κ.ά.). Υπήρχε και το ΕΛΙΑ, του οποίου ο Νίκος και εγώ ήμασταν μέλη και το οποίο είχε μια πιο πλατιά και διευρυμένη πολιτική προσκτήσεων αρχείων. Ο Μάνος Χαριτάτος μάζευε και καλοδεχόταν τα  πάντα, έχοντας παράλληλα μια πολύ ανοικτή πολιτική πρόσβασης και μεγάλη προθυμία εξυπηρέτησης για τον καθένα. Υπήρχε και η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου διδάσκει ο Π. Νούτσος και ήταν μία εγγύηση λόγω της ιδεολογικής συγγένειας, αλλά δεν έπαυε να είναι ένας δημόσιος πανεπιστημιακός φορέας για την φερεγγυότητα του οποίου αμφιβάλαμε, γνωρίζοντας τα δείγματα αντιμετώπισης του δημοσίου τομέα στα αρχεία (κλεισμένα επί χρόνια σε αποθήκες, χωρίς αξιοποίηση, πρόσβαση κ.ο.κ.). Συν τοις άλλοις ήταν και μακριά από το κέντρο, την Αθήνα. Θα μου πείτε μακριά είναι και το Άμστερνταμ και το Χάρβαρντ, αλλά είναι θεσμοί με ιστορία και αποδεδειγμένη σοβαρότητα. Υπήρχαν ακόμη και τα ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας)  πού μόλις είχαν δημιουργηθεί, (1 χρόνο πριν) αλλά μας φαίνονταν τότε πολύ ταυτισμένα πολιτικά με το ΚΚΕ εσωτ. και κατ’ επέκταση με το σταλινισμό, ενώ η πορεία ανάπτυξης και λειτουργίας τους απέδειξε ότι είναι ένα ανοιχτό και σοβαρό ίδρυμα, το πλέον κατάλληλο ίσως να φυλάξει τα τεκμήρια των αγώνων του εργατικού κινήματος και των πρωταγωνιστών του, δεδομένου ότι διέπεται και από τους ευρέως παραδεκτούς όρους πρόσβασης και δεοντολογίας.

 Με δεδομένα λοιπόν όλα τα παραπάνω  συζητήθηκε και η τύχη του αρχείου του Χρήστου, που τελικά δωρίθηκε από τη χήρα του Ειρήνη Αναστασιάδη, στο φιλόξενο ΕΛΙΑ το 1993, που σήμερα δυστυχώς στενάζει κάτω από το βάρος των αρχείων και του χαρτιού που έχει συγκεντρώσει.

Την καταγραφή του αρχειακού υλικού για τη μεταφορά και παράδοσή του, ανέλαβε τότε εξολοκλήρου ο Νίκος. Χάρη στην ευσυνειδησία και στην εργατικότητά του, έχουμε σήμερα ένα εργαλείο έρευνας για το αρχείο, που εμείς οι αρχειονόμοι ονομάζουμε κατάσταση μεταφερομένου υλικού, όπου καταγράφηκε με αρκετές λεπτομέρειες σχεδόν κάθε έντυπο ή άλλο υλικό που έβρισκε ο Νίκος στα ντοσιέ και στους φακέλους του Χρήστου. Είναι ένα είδος ευρετηρίου, όχι μεν το προϊόν μιας κανονικής ταξινόμησης, αλλά η αναζήτηση των τεκμηρίων μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει.

Το αρχείο πέρασε από τα δικά μου χέρια πρόσφατα με την ευκαιρία της μεταφοράς του στο κεντρικό κτίριο του ΕΛΙΑ λόγω της μεγάλης ζήτησης εκ μέρους των ερευνητών (είχε μεταφερθεί σε άλλο χώρο λόγω του όγκου του και των εργασιών ανακαίνισης του χώρου όπου φυλασσόταν). Έκανα έναν έλεγχο και ταύτιση ολόκληρου του υλικού, άλλαξα τα περιβλήματα και έκανα τον επανεγκιβωτισμό του αρχείου, χωρίς να έχω την πολυτέλεια του χρόνου να σταθώ πολύ επί της ουσίας του περιεχομένου. Αυτή η δουλειά και μόνο μου πήρε σχεδόν 3 εβδομάδες πλήρους απασχόλησης.

Ενημερωτικά να σας πω εδώ, ότι τη χρονιά που μας πέρασε (το 2002) ζήτησαν το αρχείο Αναστασιάδη τουλάχιστον 10 ερευνητές.

Εγώ θα μιλήσω για το αρχείο περισσότερο από την άποψη της αρχειακής του περιγραφής, ενώ ο Νίκος θα  μιλήσει για το πολιτικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει.

* Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι είναι ένα πολύ μεγάλο αρχείο. Σε σχέση με τα άλλα αρχεία που έχουμε στο ΕΛΙΑ (έχουμε περίπου 800 αρχεία προσώπων ή οικογενειών) είναι ένα από τα 3-4 μεγαλύτερα σε όγκο. Φυλάσσεται σήμερα σε 75 αρχειακά κουτιά και ορισμένες σειρές εντύπων ή δεμένοι τόμοι σε τρία μεγάλα ράφια.

* Δεν είχε ιδιαίτερη αρχική τάξη. Ο Χρήστος κράταγε μεν τα πάντα, όπως φαίνεται, χωρίς όμως ιδιαίτερη τάξη (το αρχείο δεν είχε καμμία ταξινόμηση ούτε θεματική, ούτε χρονολογική). Έβαζε σε κίτρινους φακέλους αλληλογραφίας ή ντοσιέ ό,τι ήθελε να κρατήσει και να φυλάξει, κάπως τυχαία. Η τάξη βέβαια είναι θέμα προσωπικότητας και χαρακτήρα κάθε δημιουργού αρχείου, αλλά και οι δύσκολες συνθήκες παρανομίας στις οποίες έζησαν και έδρασαν πολλοί αγωνιστές, όπως και ο Χρήστος ήσαν πιστεύω καθοριστικές για τη συγκρότηση οποιουδήποτε αρχείου. Είναι προς τιμή του και άξιος θαυμασμού που κατάφερε  να διασώσει ό,τι του εμπιστεύθηκαν και ό,τι πέρασε από τα χέρια του. Ωστόσο είναι αλήθεια ότι το συγκεκριμένο αρχειακό υλικό αυτού του πολιτικού περιεχομένου –που διαγράφει την ιστορία του εργατικού κινήματος και επαναστατικών πολιτικών οργανώσεων- παρουσιάζει σημαντικές ιδαιτερότητες. Συνήθως οι προκηρύξεις είναι αχρονολόγητες, τα δε κείμενα συζητήσεων και αχρονολόγητα και ανυπόγραφα ή με ψευδώνυμο. Για την ενδεχόμενη ταξινόμηση των εσωτερικών δελτίων π.χ. απαιτούνται ιδιαίτερες λεπτομερείς γνώσεις των θεωρητικών και ιδεολογικών απόψεων του πολιτικού χώρου. Η θεματική των συζητήσεων ποικίλει και αναφέρεται σε διάφορα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο, ενώ τα έντυπα μοιάζουν να είναι  συγκεντρωμένα με βάση τα πολιτικά ελληνικά και διεθνή γεγονότα που αναφέρονται στην ιστορία του εργατικού κινήματος, στην επαναστατική αριστερά, στις δραστηριότητες των τροτσκιστικών οργανώσεων και των τμημάτων μερικούς 4ης Διεθνούς. Να προσθέσω εδώ ότι η κατάσταση και εικόνα του πολύπλοκου και πολυδιασπασμένου χώρου των τροτσκιστικών οργανώσεων και των εντύπων τους, δεν διευκολύνει τον ανυποψίαστο αρχειονόμο.

* Το χαρτί των τεκμηρίων και οι εκτυπώσεις δεν είναι καλής ποιότητας –διότι υπάρχουν κυρίως πολυγραφημένα κείμενα- λόγω κόστους και περιορισμένων μέσων των πολιτικών οργανώσεων. Νομίζω ότι αυτό αποτελεί μία άλλη ιδιαιτερότητα παρόμοιων αρχείων.

 * Μία ποσοτική προσέγγιση του υλικού με βάση την καταγραφή του που αριθμεί συνολικά 1720 εγγραφές και κάθε μία αντιστοιχεί είτε σε μία ενότητα (π.χ. μία εγγραφή= ενότητα προκηρύξεις, μία εγγραφή= ενότητα μεταφράσεις) είτε σε κάθε τίτλου εντύπου, δίνει το παρακάτω αποτέλεσμα: έντυπα (1087 εγγραφές από 1720), φυλλάδια (268), εσωτερικά δελτία (114 εγγραφές), εφημερίδες (43), προκηρύξεις (42 εγγραφές), κείμενα (42), μεταφράσεις (26), αλληλογραφία (26 εγγραφές).

1. Στα έντυπα περιλαμβάνονται συνήθως μεμωνομένα τεύχη περιοδικών ή εβδομαδιαίων εφημερίδων. Μερικές φορές και 3-4 τεύχη. Λίγα είναι τα περιοδικά από τα οποία υπάρχει ολόκληρη σειρά. Υπάρχουν ελληνικά και ξενόγλωσσα (γαλλικά, αγγλικά γερμανικά, ιταλικά μέχρι και ιαπωνικά).

Τα ελληνικά έντυπα της περιόδου του Μεσοπολέμου που περιλαμβάνονται στο αρχείο και είναι σχετικά σπάνια είναι : Κομμουνισμός (1920-21), Φωνή του εργάτου (1924), Νέα Εποχή (1924), Επαναστάτης, Ριζοσπάστης, Νέο Ξεκίνημα (1927), Το επαναστατικό δίκηο, Μαρξιστική Βιβλιοθήκη, Μαρξιστικό Βήμα (1935), Σπάρτακος (1928, 1932-34), Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη, Οι φίλοι της ΕΣΣΔ, Πρωτοπόροι, Η σημαία του κομμουνισμού (1932), Δαυλός (1931-1933), Διαρκής Επανάσταση, Νέα Επιθεώρηση, Η πάλη των τάξεων, Εργατική πρωτοπορία, Κάτω από τη σημαία της Διεθνούς, Η Νέα Διεθνής (1934),Ο Διεθνιστής (1935) Έκκληση προς τις μάζες, Μπολσεβίκος, Η σπίθα της ΟΚΔΕ (1935), Ο Δημοκράτης (1935), Δελτίο της ΟΚΔΕ, Εργατική αλήθεια (1935). Εντοπίστηκε επίσης (εκτός αρχείου Αναστασιάδη) και είναι διαθέσιμο το δεκαπενθήμερο περιοδικό Αρχείον Μαρξισμού (3 τόμοι σχετικά ταλαιπωρημένοι) για τα έτη 1923-1925 και 1927 (1 Μαίου 1923-15 Απριλίου 1925 και επανέκδοση 1 Μαρτίου 1927).

 Ενδεικτικά αναφέρω μερικούς τίτλους εντύπων που συναντιώνται συχνότερα:

Από τα ελληνικά:

Να πω εδώ ότι εκτός από τους τίτλους των παράνομων εντύπων της Κατοχής, υπάρχουν οι σειρές των παράνομων πολυγραφημένων εντύπων της ΟΚΔΕ επί χούντας δηλ. του θεωρητικού της οργάνου «4η Διεθνής» (Σεπτέμβρης 1967-Γενάρης 1972, λείπουν 3 φύλλα 28,29,35), της «Εργατικής Πάλης» (Αύγουστος 1967-Δεκέμβρη 1971, λείπουν 24,31,32) και του «Αγωνιστή» (Ιούνης 1967-Οκτώβρης 1968, σύνολο 15 φύλλα).

Από τα ξενόγλωσσα:

Πολλοί τίτλοι εντύπων που προέρχονται ως επί το πλείστον από τα διάφορα τμήματα της Διεθνούς, αλλά όχι μόνον.

2. Ανάμεσα στα φυλλάδια ή μπροσούρες εκτός από πολλές που είναι του Ε.Μαντέλ, ξεχωρίζουν για την παλαιότητά και  σπανιότητά τους, μία σειρά φυλλαδίων μικρού σχήματος (στα γαλλικά ή αγγλικά) με χρονολογίες έκδοσης από το 1896 μέχρι το 1925 (τα οποία αναρωτιέμαι μήπως προέρχονται από τον Πουλιόπουλο). Αυτά είναι των:

3. Τα εσωτερικά δελτία που είναι σημαντικά για τη μελέτη και ανάλυση της διαμόρφωσης των πολιτικών θέσεων της οργάνωσης για τα ζητήματα για τα οποία καλείται να πάρει θέση και για τους τρόπους δράσης της περιλαμβάνουν τα κείμενα συζητήσεων και τις απόψεις (της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας) ξεκινώντας από τις περίφημες συζητήσεις της Ακροναυπλίας μεταξύ της ΕΟΚΔΕ (Ενιαία Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας) και της ΚΔΕΕ (Κομμουνιστική Διεθνιστική Ένωση Ελλάδας) των Α.Στίνα και Δ.Βουρσούκη για τη φύση της ΕΣΣΔ, για τον πόλεμο, τη διχτατορία Μεταξά. Αυτά είναι πράγματι μοναδικά και σημαντικά με ιδιαίτερη φόρτιση λόγω της συμμετοχής του Πουλιόπουλου αλλά και της σπουδαιότητας των συζητήσεων για το χώρο. Αλλά υπάρχουν και όλα τα Ε.Δ. που αφορούν τις διεργασίες στους κατοπινούς διαδοχικούς πολιτικούς σχηματισμούς της 4ης Διεθνούς ΚΔΚΕ (Κόμμα Διεθνιστών Κομμουνιστών Ελλάδας) ΟΚΔΕ (Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας) ΚΕΜ (Κομμουνιστικό Επαναστατικό Μέτωπο). Περιλαμβάνονται επίσης τα κείμενα της Διεθνούς (κείμενα συζητήσεων, πρακτικά, αποφάσεις, τα κείμενα προετοιμασίας των συνεδρίων της). [Ο Χ.Α. αναφέρει ότι λείπει το τετράδιο αρ. 10, τχ. Β’]

 4. Οι προκηρύξεις καλύπτουν σχεδόν ολόκληρο το δεύτερο μισό του 20ο αιώνα. Υπάρχουν μερικές προκηρύξεις του Μεσοπολέμου, περισσότερες  της περιόδου της Κατοχής (φακ. 582), της περιόδου της δικτατορίας των συνταγματαρχών και πολλές της Μεταπολίτευσης που προέρχονται από όλο το φάσμα των πολιτικών οργανώσεων και σωματείων.

5. Στις ενότητες των κειμένων μπορεί να βρει κανείς διάφορα χειρόγραφα και δακτυλόγραφα κείμενα, άρθρα, μαρτυρίες και άλλα. Μερικά από αυτά που είναι καταγεγραμμένα είναι των Πάμπλο, Σακκάτου, Δρίτσιου, Αποστόλου, Τομπάζου, του Χρήστου Α., ένα κείμενο του Δ.Θωμαΐδη με τίτλο Ένοπλες Μνήμες (που είναι μαρτυρία στρατιώτη που έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Ουκρανίας) και πολλά άλλα.

 6. Οι μεταφράσεις είναι πολλές και διάφορες. Πρόκειται για μεταφράσεις έργων και άρθρων των θεωρητικών της μαρξιστικής σκέψης, κυρίως του Τρότσκι αλλά και νεότερων όπως του Μαντέλ, Μπροσά καθώς και πολλών άλλων στελεχών της Διεθνούς.

Στις μεταφράσεις συγκαταλέγονται και δύο καλλιγραφημένα χειρόγραφα τετράδια μικρού σχήματος με σκληρά εξώφυλλα (93 και 125 σελίδων αντίστοιχα) εκ των οποίων το πρώτο φέρει τη ένδειξη «Ακροναυπλία 1939». Πρόκειται για τη μετάφραση του Πουλιόπουλου του  βιβλίου του Κ.Κάουτσκι με τίτλο «Ηθική και υλιστική αντίληψη της Ιστορίας» που εκδόθηκε το 1906. Ο πρόλογος και 4 εμβόλιμα φύλλα -προσθήκη στη σελίδα 41- είναι γραμμένα από το χέρι του Χρήστου Α. ενώ όλο το υπόλοιπο κείμενο από το  χέρι του Πουλιόπουλου. Κατά τον Χ.Α. (στον πρόλογό του στην έκδοση των Κειμένων του Π.Π., έκδοση Πρωτοποριακής Βιβλιοθήκης 1979) ένα κεφάλαιο του βιβλίου που αναφέρεται στον Κάντ εκδόθηκε και κυκλοφόρησε στη διάρκεια της δικτατορίας Μεταξά με όνομα συγγραφέα Κ.Τουΐσακ (αναγραμματισμός του Κάουτσκι) και μεταφραστή τον Φ.Ρωμανό (αναγραμματισμό του ψευδωνύμου Ορφανός που είχε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν ο Π.Π.). (κουτί αρχείου αρ. 60). Ευχαριστώ εδώ τον Δ.Χαροντάκη για την υπόδειξη αυτης της  πληροφορίας.

Τα τετράδια γενικά (σχολικά τετράδια είτε με το μπλε κλασσικό πλαστικό εξώφυλλο, είτε με χάρτινα εξώφυλλα με εικόνες) είναι ένα σταθερό χαρακτηριστικό του αρχείου Αναστασιάδη. Εκτός από τα γνωστά της Ακροναυπλίας, τετράδια υπάρχουν παντού όπου υπάρχουν και χειρόγραφα κείμενα του Χρήστου.

Τέλος υπάρχει και η αλληλογραφία που καλύπτει την περίοδο 1945-1987 και περιλαμβάνει επιστολές διαφόρων στελεχών της Ενιαίας Γραμματείας αλλά και συντρόφων του Χρήστου.

Ελπίζω να σας έδωσα μία γενική εικόνα του αρχείου, του πλούτου και της σημασίας του για την ιστορία του εργατικού κινήματος και του τροτσκισμού.

 

Παρουσίαση Δελτίου Κολεχτίβας εξορίστων Ακροναυπλίας (1941)

 Στη συνέχεια θα ήθελα να σας παρουσιάσω από τη συλλογή των τετραδίων της Ακροναυπλίας (το τελευταίο στην αρίθμηση και παρουσίαση του Β. Σακκάτου αρ. 31) δύο, κατά τη γνώμη μου, ενδιαφέροντα και σπάνια τεκμήρια, όχι σχετικά με τις γνωστές θεωρητικές πολιτικές συζητήσεις, αλλά κάπως πιο πεζά που σχετίζονται με την εξασφάλιση της φυσικής επιβίωσης όσων συζητούσαν.  Σπάνια, με την έννοια της πολιτικής λειτουργίας και αυτοοργάνωσης που εκφράζουν και σπάνια για το είδος τους. Δεν βρίσκεις εύκολα αναλυτικό λογαριασμό δαπανών για σίτιση κρατουμένων, υπο τέτοιες συνθήκες. Άλλωστε τον λογαριασμό εντόπισα πρώτα, κάπου στο αρχείο, και με εντυπωσίασε, και στη συνέχεια διαπίστωσα ότι είχε σχέση με ένα από τα τετράδια. Πρόκειται για το Δελτίο της κολεχτίβας εξορίστων Ακροναυπλίας, στην οποία συμμετείχαν οι τροτσκιστές και για έναν πίνακα των εσόδων και εξόδων της για το τετράμηνο Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου 1941.

 Το Δελτίο της Κολεχτίβας με ημερομηνία 21 Φλεβάρη 1941  έχει τη μορφή τετραδίου (με 4 φύλλα) και είναι γραμμένο με το χέρι του Χρήστου. Αρχίζει με την ανακοίνωση του εκλεγμένου γραφείου της Κολεχτίβας που αναφέρεται στη Γενική Συνέλευση των τεταρτοδιεθνιστών του στρατοπέδου (την αμέσως προηγούμενη μέρα στις 20/2) στην οποία συμμετείχε και ο Χρήστος Σεϊτανίδης της Μπολσεβίκικης Αναγέννησης, για να συζητήσουν και να πάρουνε αποφάσεις σχετικά με τα ζητήματα αλληλεγγύης στο στρατόπεδο. Το δελτίο συνεχίζει με την απόφαση που πήρε η πλειοψηφία στη Γ.Σ., την πρόταση της μειοψηφίας καθώς και με μία επιστολή εκ μέρους του γραφείου της Κολεχτίβας στον πυρήνα των αρχειομαρξιστών του ΚΑΚΕ Ακροναυπλίας (Κόμμα Αρχειομαρξιστών Κομμουνιστών Ελλάδας).

Να θυμίσω εδώ ότι υπεύθυνοι για τη ζωή στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας ήταν η Ομάδα Συμβίωσης και τα στελέχη του ΚΚΕ (Ιωαννίδης και Θέος) που προκαλούσαν φόβο, λειτουργούσαν αντιδημοκρατικά και που απροκάλυπτα είχαν εξαιρέσει από αυτήν τους τροτσκιστές και αρχειομαρξιστές (σύμφωνα με τις μαρτυρίες Α.Στίνα, Καστρίτη /Λουκά Καρλιάφτη, Γ.Μανούσακα).

Σύμφωνα με τον Στίνα στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας, από την ομάδα ΚΔΕΕ ήταν οι: Α.Στίνας, Γιάννης Μακρής, Ρήγας, Ν.Ρεμπούτσικας, Δημοσθένης Βουρσούκης, Γιώργος Κρόκος. Από την ομάδα της ΕΟΚΔΕ οι: Π.Πουλιόπουλος, Νώντας Γιαννακός, Γιάννης Ξυπόλυτος, Λάζαρος Τουρνόπουλος, Χρήστος Αναστασιάδης, Χρήστος Σούλας, Ηρακλής Μήτσης, Παρασκευάς, Λουκάς Καρλιάφτης. Από τους αρχειομαρξιστές του ΚΑΚΕ οι: Χατζηχρήστος, Σαουσόπουλος, Ανρύ Περαχιά, Παπαδόπουλος και από την Μπολσεβίκικη Αναγέννηση οι Χρήστος Σεϊτανίδης και Ηλιάδης).

Φαίνεται ότι ενώ τους πρώτους μήνες της γερμανικής Κατοχής υπήρχανε κάποια αποθέματα αλευριού στην Ακροναυπλία και τρώγανε ψωμί, όταν αυτά τελείωσαν, η διοίκηση του στρατοπέδου αλλά και  οι Γερμανοί και Ιταλοί αρνήθηκαν κάθε ευθύνη και υποχρέωση για την σίτιση των κρατουμένων. Έπρεπε να φροντίσουν μόνοι τους για την επιβίωση τους. Κατάφεραν να φέρουνε ποσότητες οσπρίων και πατάτας από την Τρίπολη και απευθύνθηκαν για βοήθεια σε όσους φίλους και συγγενείς είχαν στα χωριά. Φαίνεται ότι από τη Μακεδονία φθάσανε με άλογα και μουλάρια διάφορες αποστολές τροφίμων, κυρίως πληγούρι και τραχανάς. Μόνο τον Δεκέμβριο του 1941, όταν έφθασε στο Ναύπλιο πλοίο με τη βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού, μοιράστηκαν μεταξύ άλλων σταφίδες, μπισκότα, μάλλινα ρούχα και ορίστηκε ποσότητα 225 γρμ. φασολιών ημερησίως για κάθε άτομο. (Στίνας, Αναμνήσεις)

Διαβάσω την απόφαση:

 Απόφαση Γενικής Συνέλευσης

Ι.

Όλα τα μέλη της Συνέλευσης έχουν ως τώρα κάμει μια κοινή προσπάθεια για την ιδιαίτερη μεταξύ τους αλληλοβοήθεια ανεξάρτητα από τη σταλινική οικονομική Ομάδα όπου ανάγκη των πραγμάτων τους υποχρεώνει να συμμετέχουνε. Η κοινή αυτή προσπάθεια έγινε με κοινές εισφορές απ΄όλους τους συντρόφους του 50% των δεμάτων, με προαιρετικές εισφορές από τις ατομικές επιταγές κλπ. Με κοινές εξίσου διανομές στα μέλη από τον εκλεγμένο,  απ΄όλους ως τώρα αναγνωρισμένο έμπραχτα και ελεγχόμενο κοινό διαχειριστή των εισφορών σ. Λ.Τ. (Λάζαρο Τουρνόπουλο), με διάθεση από το κοινό πολιτικό ταμείο ποσών για τη βελτίωση του συσσιτίου, με την ειδική φροντίδα για περίθαλψη και δίαιτα ασθενών συντρόφων κλπ. Γενικά με τρόπο κολλεχτιβιστικό και υπεύθυνο. Ο κοινός διαχειριστής σ. Λ.Τ. καταθέτει και στη Συνέλευση λεπτομερείς λογαριασμούς για έλεγχο που εγκρίνονται.*

*Παρατίθεται ο συγκεντρωτικός λογαριασμός εσόδων και εξόδων από Αύγουστο 1940 μέχρι Φλεβάρη 1941.

Ανεξάρτητα από το είδος και τον τρόπο της οργάνωσής της ως τώρα, η εργασία αυτή της αλληλοβοήθειας και οι διανομές που έκαμε ο σ. Λ.Τ. –γνωστός σαν τέτοιος σ’όλες τις παρατάξεις του Στρατοπέδου! – είναι απολύτως απαράδεχτο να χαρακτηρίζονται σαν «μικροαστικά χουβαρνταλίκια που ταπεινώνουν», πράγμα ολότελα αντίθετο με την ολοφάνερη πραγματικότητα. (Να κάνω μία παρένθεση εδώ: από την ανακοίνωση του γραφείου που δεν σας διάβασα, προκύπτει ότι η άποψη της μειοψηφούσας πρότασης θεωρούσε «την ως τώρα εκδήλωση της ταξικής αλληλεγγύης μεταξύ των 4διεθνιστών στο Στρατόπεδο σαν «μικροαστικά χουβαρνταλίκια που ταπεινώνουν» μολονότι παραδεχόταν ότι δεν είχε οργανωμένο χαραχτήρα). Και τόσο πιο αβάσιμη είναι μια τέτοια αιτίαση όσο γιατί οι σύντροφοι που την έκαμαν δεν έπαψαν ίσαμε τώρα να παίρνουνε πρόθυμα τις «ταπεινωντικές» αυτές παροχές. Η Συνέλευση συνιστά να αποφεύγονται στο μέλλον τέτοιες εκδηλώσεις γιατί δεν υποβοηθούνε καθόλου το πνεύμα της συντροφικότητας και της ταξικής αλληλεγγύης.

Η Συνέλευση διαπιστώνει ότι σήμερα η κοινή προσπάθεια για την αλληλοβοήθεια δεν μπορεί να συνεχισθεί με την ίδια μορφή. Πολιτικές διαφορές ανάμεσα στα μέλη επιβάλλουνε τώρα 1) Να εκλεγεί Γραφείο της Κολεχτίβας 2) Να αλλάξει το σύστημα των οικονομικών εισφορών ώστε αυτές να μην έχουν πια καμμία σχέση με πολιτικά ταμεία 3) Να παρθεί κάθε άλλο μέτρο οργανωτικό που ζητάνε οι σημερινές ανάγκες.

ΙΙ.

1.       Η Κολεχτίβα των εξορίστων Ακροναυπλίας διοικείται από τριμελές Γραφείο που βγάζει το γραμματέα του. Αυτός είναι και διαχειριστής, κρατεί το ταμείο και τους λογ/σμούς, κάνει τις αγορές και τις διανομές και λογοδοτεί κάθε βδομάδα στο Γραφείο κάθε τρίμηνο στη Συνέλευση.

2.      Εισφορές υποχρεωτικές 75% από τα δέματα και από τις επιταγές, όλο το ποσό που μένει μετά τη φορολόγηση της σταλινικής Ομάδας και αφού κρατηθεί απ’ το σύντροφο ποσοστό 25% πάνω στο ονομαστικό ποσό της επιταγής. Όλη η επιταγή με το σχετικό σημείωμα της εισφοράς στη σταλινική Ομάδα παραδίδεται στο γραμματέα κι αυτός κάνει όλες τις αγορές ατομικών ειδών για το δικαιούχο που έχουν εξαιρεθεί  της φορολογίας της σταλινικής Ομάδας. (Στοιχεία για τη φορολόγηση της σταλινικής ομάδας δυστυχώς δεν βρήκα).

3.       Ο γραμματέας μπορεί να εξαιρέσει από κάθε εισφορά σε είδος ή σε χρήμα όσους ασθενείς έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη δίαιτα.

4.       Η Συνέλευση θεωρεί απαραίτητο να συστήσει σε όλα τα μέλη που μπορούνε να ζητήσουν και να φέρουνε απ΄έξω την ανώτατη δυνατή υλική ενίσχυση στο Ταμείο της σε  χρήμα και είδη.

5.       Η Κολεχτίβα μπορεί να οργανώσει και κοινές συναθροίσεις, πολιτικές ή μορφωτικές, αλλά με τον αυτονόητο όρο ότι οι σύντροφοι συζητητές θα κρατήσουν τη συζήτηση στο ιδεολογικό ύψος που ταιριάζει για τη διαφώτιση των μελών της.

6.        Οι αποφάσεις της Συνέλευσης θα δημοσιευθούν μαζί με μια νέα, ύστερα απ’ τις τόσες άλλες, συντροφική έκκληση του Γραφείου προς τους αρχειομαρξιστές συντρόφους όπου θα τους καλεί να σταματήσουν την άρνησή τους στη συγκρότηση κοινού ομίλου όλων των διωκομένων αγωνιστών που είναι κατά της σταλινικής αυθαιρεσίας. Η άρνηση αυτή έρχεται σε αντίθεση όχι μόνο με το πνεύμα της ταξικής αλληλεγγύης αλλά και με αυτήν την κοινή δημόσια διακήρυξη του αρχηγού τους στο εξωτερικό μαζί με την ελληνική αντιπροσωπεία των 4διεθνιστών για μια κοινή οργάνωση αλληλοβοήθειας στην Ελλάδα. (Γιωτόπουλος, Πάμπλο, Μπιτσώρης)?

Προς διευκρίνιση του τελευταίου αυτού σημείου να προσθέσω εδώ ότι στην επιστολή προς τον πυρήνα του ΚΑΚΕ (που ακολουθεί στο δελτίο) το Γραφείο  αναφέρεται σε ντοκουμέντο που υπογράφτηκε μεταξύ των δύο αντιπροσωπειών στο εξωτερικό «που κάνει λόγο όχι για προσχώρηση της μιας οργάνωσης στην άλλη, αλλά για «συγχώνευση των σχετικών οργανώσεων και συγκρότητη μιας ενιαίας οργάνωσης.».  Υποθέτω ότι αναφέρονται και εδώ σε οργάνωση αλληλοβοήθειας και όχι σε πολιτική οργάνωση. 

Παρουσίαση - Σχολιασμός του λογαριασμού τετραμήνου

Κάθε μήνα σημειώνονται τα έσοδα και τα έξοδα σε μετρητά και δίπλα τα έσοδα σε είδη και τα καταναλωθέντα είδη. Τα έσοδα σε μετρητά προέρχονται από εισφορές  συντρόφων που αναφέρονται είτε ονομαστικά είτε με τα αρχικά τους, όπως π.χ. Ν.Γ (Νώντας Γιαννακός),  Π.Πουλιόπουλος, Χρήστος Σούλας, Ρεμπούτσικας, Λ.Κ.,(Λουκάς Καρλιάφτης) Λ.Τ. (Λάζαρος Τουρνόπουλος), Χ.Α. (Χρήστος Αναστασιάδης), ΕΟΚΔΕ και δίπλα στο όνομα η ημερομηνία και το εισφερόμενο χρηματικό ποσό.

 Στη στήλη των εξόδων του Σεπτεμβρίου 1941 π.χ. καταγράφονται τσιγάρα, ντομάτες, σταφίδες, λεμόνια, κρεμμύδια, δέματα Νώντα και Παντελή, τηλεγράφημα, αποστολή καλαθιών και χαρτόσημο. Αξίζει να αναφέρω εδώ μια φράση του Κ.Καστρίτη (Λουκά) για τον Πουλιόπουλο «…Εκεί γνώρισα από κοντά τον Παντελή. Ήταν ο συντροφικότερος και ο αλτρουϊστικότερος απ’ όλους μας. Όταν έπαιρνε δέμα, σ’ ένα λεφτό δεν έμενε παρά μόνο μ’ ένα μισαδάκι τσιγάρο…» σελ. 10 (κουτί 2, φακ. 37, Απ’την Ακροναυπλία στο Νεζερό. Οι νεκροί μας σελ. 10)

Τα έσοδα σε είδη καταγράφονται πάλι με τον ίδιο τρόπο: από ποιόν προέρχονται, το είδος και η ποσότητα. Για τον ίδιο πάντα μήνα βλέπουμε ότι στις 17/9 ο Π.Πουλιόπουλος έδωσε ¼ της οκάς τυρί, χυλοπήτες, τραχανά, ρεβύθια, λάδι, παξιμάδια, στραγάλια, 3 κουτιά σαρδέλες και ρέγκες, ενώ στις 18 ο Ν.Γ. έδωσε 2 ¼ οκάδες χυλοπήτες, λάδι ρεβύθια, ψωμί, 2 κουτιά κονσέρβες κρέας, μπισκότα.

Τα έσοδα σε είδη τον επόμενο μήνα (τον Οκτώβριο του 1941) είναι ένα πακέτο καπνού από τον Ρεμπούτσικα και από τον Ν.Γ, λίγο ψωμί και ένα πακέτο τσιγάρα (22).

Τα καταναλωθέντα είδη τον Νοέμβρη του 1941 διατίθενται σε πολύ περιορισμένες ποσότητες (συνοδεύονται συχνά από τη λέξη λίγο) και είναι μάλλον η χειρότερη περίοδος πείνας που πέρασαν οι κρατούμενοι πριν φθάσει η βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού.

Στις 2/11 –σημειώνεται- από ένα κομματάκι ψωμί, από λίγες σταφίδες, στις 7/11 φασόλια και κουκιά 250 δρμ. στις 13/11 από λίγο βούτυρο και μέλι, από ένα κομματάκι ψωμί, από ένα καφέ, στις 14/11 από έναν καφέ (το ίδιο για τις 15 και 16/11, 16/11 από 1 κομματάκι σαπούνι, στις 17/11 από λίγο μέλι και βούτυρο, στις 19/11 από 1 κομματάκι κρεμμύδι, στις 26/11 από 1 ½ φλυτζάνι σταφίδα και 300 δρμ. φακές  για όλους, στις 27/11 από 1 φλυτζάνι σταφίδα και 250 δρμ. φασόλια  για όλους, στις 28/11 από λίγες σταφίδες, ρεβύθια 300 δράμια, στις 29/11 φακές 300 δράμια, 2 πακέτα μπισκότα, από λίγη σταφίδα, από ένα τσιγάρο, και στις 30 του Νοέμβρη από λίγο ψωμί και τυρί, φασόλια 225 δράμια (και λίγα φρέσκα από μαζώματα), τσιγάρα.

Τον Δεκέμβριο του 1941 τα έσοδα σε μετρητά προέρχονται από το δάνειο Σούλα και Πουλιόπουλου (50 και 100 δρχ. αντίστοιχα) από τον Γ.Ν 50 δρχ. και από την ΕΟΚΔΕ 37 δρχ., ενώ τα έξοδα είναι σε καθημερινή σχεδόν βάση -από τις 2 μέχρι τις 20 του μήνα- μόνον εσπεριδοειδή (από 1 έως 12 μανταρίνια, πορτοκάλια και λεμόνια καθώς και 2 γράμματα των Χ.Α. και Ρεμπούτσικα).

Τον ίδιο μήνα τα έσοδα σε είδη είναι από τον Ν.Γ. 2 οκάδες ψωμί, από το Χρήστο Σούλα σύκα, σταφίδες, 2 οκάδες αλεύρι, 1 ½ οκά φασόλια, 300δρ. πληγούρι, 230 δράμια ζάχαρη, 100 δράμια αλάτι, 200 δραμ. τσάι λίγο και χαμόμηλο με τσάι του βουνού, 300 δράμια ψωμί και από τον Χ.Α (τον Χρήστο) 200 δράμια σταφίδες, 10 κομμάτια παξιμάδια, 50 δράμια μαρμελάδα.

Κλείνοντας θα ήθελα να κάνω μια προσωπική εξομολόγηση και να πω ότι ενώ ζω σχεδόν τριάντα χρόνια δίπλα σε έναν τροτκιστή, είναι η πρώτη φορά  που μου δόθηκε η ευκαιρία , με αφορμή αυτή τη μικρή παρουσίαση, να διαβάσω και να καταλάβω λίγο, την ιστορία του ξεχωριστού αυτού πολιτικού χώρου στην Ελλάδα. Και σας ευχαριστώ γι’αυτό. 

Χριστίνα Βάρδα

 [Εισήγηση στον ΟΔΜΑΑΑ, Αθήνα 8/4/2003]