1. Wstęp historyczny: w przyrodoznawstwie na skutek jego własnego rozwoju koncepcja metafizyczna stała się niemożliwa.
2. Przebieg rozwoju teoretycznego w Niemczech od czasów Hegla (stara przedmowa163a). Powrót do dialektyki dokonuje się nieświadomie, dlatego jest pełen sprzeczności i powolny.
3. Dialektyka jako nauka o wszechzwiązku. Główne prawa: przechodzenie w siebie ilości i jakości - wzajemne przenikanie się biegunowych przeciwieństw i ich przechodzenie w siebie, kiedy są doprowadzane do skrajności - rozwój poprzez sprzeczność, czyli zaprzeczenie zaprzeczenia - spiralna forma rozwoju.
4. Związek nauk. Matematyka, mechanika, fizyka, chemia, biologia. Saint-Simon (Comte) i Hegel.
5. Apercus [uwagi] o poszczególnych naukach i ich dialektycznej treści:
1. Matematyka: dialektyczne środki pomocnicze i zwroty. - Nieskończoność matematyczna występuje realnie.
2. Mechanika nieba - teraz ujmowana jako proces. Mechanika: punktem wyjścia była dla niej inercja, będąca jedynie negatywnym wyrazem niezniszczalności ruchu.
3. Fizyka - wzajemne przechodzenie w siebie ruchów molekularnych. Clausius i Loschmidt.
4. Chemia: teorie, energia.
5. Biologia. Darwinizm. Konieczność i przypadkowość.
6. Granice poznania. Dubois-Reymond i Nageli164. - Helmholtz, Kant, Hume.
7. Teoria mechaniczna. Haeckel”165.
8. Dusza plastyduli - Haeckel i Nageli166.
9. Nauka i jej wykład-Virchow167.
10. Państwo komórkowe - Virchow19.
11. Darwinistyczna polityka i doktryna społeczna - Haeckel i Schmidt168 - Zróżnicowanie się człowieka dzięki pracy. - Zastosowanie ekonomii do przyrodoznawstwa. „Praca” u Helmholtza („Wykłady popularne”, II)169.