MIA > ελληνικό τμήμα > έργα Μαρξ-Ένγκελς
Γράφτηκε: 19 Απρίλη 1890, επιστολή του Ένγκελς στη βιενέζικη Arbeiter-Zeitung (1)
Δημοσιεύθηκε: Arbeiter-Zeitung, No 19, 9 Μάη, 1890
Πηγή: Μαρξιστική Σκέψη, τόμος 6, σελ. 102-103
Αναδημοσίευση: Η αναδημοσίευση του παρόντος είναι ελεύθερη, με την παράκληση να γίνεται παραπομπή στο ελληνικό ΜΙΑ και στη Μαρξιστική Σκέψη.

Το αν θα μπορούσε να κάνετε περισσότερο κακό παρά καλό με τον αντισημιτισμό σας είναι κάτι που σας ζητώ να το εξετάσετε. Γιατί ο αντισημιτισμός είναι ενδεικτικός μιας καθυστερημένης κουλτούρας, το οποίο είναι ο λόγος που θα βρεθεί μόνο στην Πρωσία(2) και την Αυστρία(3), και στη Ρωσία(4). Όποιος επιδιδόταν στο τσαλαβούτημα στον αντισημιτισμό, είτε στην Αγγλία ή στην Αμερική, απλά θα γελοιοποιούνταν, ενώ στο Παρίσι η μόνη εντύπωση που δημιουργείται από τα γραπτά του Μ. Drumont(5) –κατά πολύ πιο πνευματώδη από των γερμανών αντισημιτών– είναι εκείνη ενός διάττοντα αστέρα.

Επιπλέον, τώρα που είναι υποψήφιος για το Δημοτικό Συμβούλιο, έχει πραγματικά υποχρεωθεί να ανακηρύξει τον εαυτό του έναν αντίπαλο του χριστιανικού κεφαλαίου όχι λιγότερο από του εβραϊκού. Και ο Μ. Drumont θα διαβαζόταν ακόμη και αν ο ίδιος υιοθετούσε την αντίθετη άποψη.

Στην Πρωσία είναι οι κατώτεροι ευγενείς, οι γιούνκερς με εισόδημα 10.000 μάρκα και δαπάνες 20.000, και ως εκ τούτου υποκείμενοι στην τοκογλυφία, που επιδίδονται στον αντισημιτισμό, ενώ τόσο στην Πρωσία όσο και στην Αυστρία μια ηχηρή χορωδία παρέχεται από εκείνους τους οποίους έχει καταστρέψει ο ανταγωνισμός από το μεγάλο κεφάλαιο – τη μικροαστική τάξη, ειδικευμένους τεχνίτες και μικρούς καταστηματάρχες. Αλλά στο βαθμό που το κεφάλαιο, σημιτικό ή άριο(6), με περιτομή ή βαφτισμένο, καταστρέφει αυτές τις τάξεις της κοινωνίας, που είναι απ’ άκρη σ’ άκρη αντιδραστικές, κάνει μόνο αυτό που εντάσσεται στην ιστορική υπηρεσία του, και το κάνει καλά· βοηθά να εξωθηθούν οι καθυστερημένοι Πρώσοι και Αυστριακοί προς τα εμπρός μέχρι να φτάσουν τελικά το σημερινό επίπεδο στο οποίο όλες οι παλιές κοινωνικές διακρίσεις μετατρέπονται σε μια μεγάλη αντίθεση – καπιταλιστές και μισθωτοί εργάτες. Μόνο σε μέρη όπου αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη, όπου δεν υπάρχει ισχυρή καπιταλιστική τάξη και επομένως ούτε ισχυρή τάξη των μισθωτών εργατών, όπου το κεφάλαιο δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρό ώστε να αποκτήσει τον έλεγχο της εθνικής παραγωγής στο σύνολό της, έτσι ώστε οι δραστηριότητές του κυρίως περιορίζονται στο Χρηματιστήριο –με άλλα λόγια, εκεί όπου η παραγωγή είναι ακόμα στα χέρια των αγροτών, γαιοκτημόνων, τεχνιτών και άλλων παρόμοιων τάξεων που επιβιώνουν από το Μεσαίωνα– εκεί, και μόνο εκεί, είναι το κεφάλαιο κυρίως εβραϊκό, και εκεί είναι μόνο ο αντισημιτισμός διαδεδομένος.

Στη Βόρεια Αμερική δεν θα βρεθεί ούτε ένας Εβραίος μεταξύ των εκατομμυριούχων(7), των οποίων ο πλούτος μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, μόλις και μετά βίας να εκφραστεί με τα πενιχρά μας μάρκα, γκούλντεν(8) ή φράγκα, και σε σύγκριση με αυτούς τους Αμερικάνους, οι Ρότσιλντ(9) είναι πραγματικά άποροι. Και ακόμα και στην Αγγλία, ο Ρότσιλντ είναι ένας άνθρωπος με μέτρια μέσα, όταν, για παράδειγμα, συγκριθεί με τον Δούκα του Γουεστμίνστερ(10). Ακόμα και στη δική μας Ρηνανία από την οποία, με τη βοήθεια των Γάλλων, διώξαμε την αριστοκρατία πριν από 95 χρόνια(11) και όπου έχουμε δημιουργήσει τη σύγχρονη βιομηχανία, μάταια θα αναζητήσει κανείς Εβραίους.

Ως εκ τούτου, ο αντισημιτισμός είναι απλά η αντίδραση των παρακμαζόντων μεσαιωνικών κοινωνικών στρωμάτων εναντίον μιας σύγχρονης κοινωνίας, που αποτελείται βασικά από καπιταλιστές και μισθωτούς εργάτες, έτσι ώστε να εξυπηρετεί μόνο αντιδραστικούς σκοπούς κάτω από ένα δήθεν σοσιαλιστικό μανδύα· είναι μια εκφυλισμένη μορφή φεουδαρχικού σοσιαλισμού και δεν μπορεί να έχει τίποτα κοινό μαζί του. Το ίδιο το γεγονός της ύπαρξής του σε μια περιοχή είναι απόδειξη ότι δεν υπάρχει ακόμη αρκετό κεφάλαιο εκεί. Το κεφάλαιο και η μισθωτή εργασία είναι σήμερα αδιαίρετα. Όσο πιο ισχυρό γίνεται το κεφάλαιο και, συνεπώς, η τάξη των μισθωτών, τόσο πλησιάζει η εξαφάνιση της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Αυτό που θα επιθυμούσα, λοιπόν, για μας τους Γερμανούς, στους οποίους θέλω να υπολογίζω επίσης τους Βιεννέζους, είναι να αναπτυχθεί η καπιταλιστική οικονομία με ένα πραγματικά αλματώδη ρυθμό παρά να πέσει αργά σε στασιμότητα.

Επιπλέον, ο αντισημίτης παρουσιάζει τα γεγονότα σε ένα εντελώς ψευδές φως. Δεν ξέρει καν τους Εβραίους που επικρίνει, αλλιώς θα γνώριζε ότι, χάρη στον αντισημιτισμό στην Ανατολική Ευρώπη, και την ισπανική Ιερά Εξέταση στην Τουρκία, υπάρχουν εδώ στην Αγγλία και στην Αμερική χιλιάδες και χιλιάδες εβραίοι προλετάριοι· και είναι ακριβώς αυτοί οι Εβραίοι εργάτες που υφίστανται τη χειρότερη εκμετάλλευση και μαστίζονται πιο πολύ από τη φτώχεια. Στην Αγγλία κατά τη διάρκεια των τελευταίων δώδεκα μηνών είχαμε τρεις απεργίες από εβραίους εργάτες(12). Μπορεί λοιπόν να αναμένεται να συμμετάσχουμε στον αντισημιτισμό στον αγώνα μας ενάντια στο κεφάλαιο;

Επιπλέον, χρωστάμε πολλά στους Εβραίους. Αφήνοντας κατά μέρος τον Χάινε(13) και τον Μπέρνε(14), ο Μαρξ ήταν ένας ακραιφνής Εβραίος· ο Λασάλ(15) ήταν Εβραίος. Πολλοί από τους καλύτερους ανθρώπους μας είναι Εβραίοι. Ο φίλος μου ο Βίκτωρ Άντλερ(16), ο οποίος βρίσκεται τώρα σε μια βιενέζικη φυλακή για την αφοσίωσή του στην υπόθεση του προλεταριάτου, ο Έντουαρντ Μπερνστάιν(17), συντάκτης του Sozialdemokrat του Λονδίνου, ο Πάουλ Σίνγκερ(18), ένας από τους καλύτερους άνδρες μας στο Ράιχσταγκ – άνθρωποι που είμαι υπερήφανος να τους αποκαλώ φίλους μου, και όλοι τους Εβραίοι!(19) Κατόπιν όλων, εγώ ο ίδιος είχα βαπτιστεί σε Εβραίο από την Gartenlaube(20) και, μάλιστα, εάν μου επιβαλλόταν να διαλέξω, θα προτιμούσα ευχαρίστως να είμαι Εβραίος παρά «Χερ φον»(21)!

Σημειώσεις
1. Ο Ένγκελς έγραψε το γράμμα αυτό ως απάντηση στον αυστριακό τραπεζοϋπάλληλο Isidor Ehrenfreund, μέλος μιας ένωσης τραπεζοϋπαλλήλων. Ο Ehrenfreund είχε γράψει στον Ένγκελς πως ο αντισημιτισμός ήταν κυρίαρχος στην ένωση όπως και στο βιεννέζικο πληθυσμό και πως έπαιρνε τη μορφή της καμπάνιας ενάντια στο εβραϊκό κεφάλαιο.
2. Το 1900 η Πρωσία είχε πληθυσμό 34.472.000 κατοίκων με 392.000 Εβραίους. Πηγή: Jewish Encyclopedia.
3. Σύμφωνα με απογραφή του 1910 στην Αυστροουγγαρία σε σύνολο 45 εκατομμυρίων κατοίκων υπήρχαν 1,2 εκατομμύρια Εβραίοι στην περιοχή της Αυστρίας, 0,9 εκ. στην Ουγγαρία, γύρω στο 5% αντίστοιχα του πληθυσμού.
4. Σύμφωνα με την τσαρική απογραφή του 1897 σε σύνολο 125 εκατομμύρια κατοίκους της Ρωσίας περισσότερα από 5 εκατομμύρια (~4%) ήταν ακόλουθοι του Ιουδαϊσμού και ομιλούσαν τα Γίντις.
5. Εντουάρ Ντρουμόντ (1844-1917), Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας, ιδρυτής της Αντισημιτικής Λίγκας της Γαλλίας το 1889 και εκδότης της εφημερίδας La Libre Parole η οποία είχε ένα υποτιθέμενο αντικαπιταλιστικό τόνο ταυτίζοντας τους Εβραίους με τον καπιταλισμό και καταγγέλλοντας διάφορα οικονομικά σκάνδαλα.
6. Άριοι αποκαλούνταν από τα μέσα του 19ου αιώνα ως περίπου το τέλος του β' παγκοσμίου πολέμου οι λαοί της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας.
7. Το 1850 υπήρχαν μόλις 19 εκατομμυριούχοι στις ΗΠΑ αλλά προς το τέλος του 19ου αιώνα είχαν ανέλθει σε 4.000.
8. Το παλιό νόμισμα της Ολλανδίας.
9. Οικογένεια με κυρίαρχο ρόλο στον χρηματοπιστωτικό τομέα στο 19ο αιώνα. Η δυναστεία των Ρότσιλντ είναι το αγαπημένο θέμα των αντισημιτικών θεωριών συνωμοσίας. Οι Ρότσιλντ δάνεισαν μεταξύ άλλων το νεοσύστατο ελληνικό κράτος το 1832 όπως και τη νεοσύστατη ανεξάρτητη από την Πορτογαλία Βραζιλία το 1825. Ο 20ός αιώνας σήμανε τον παραγκωνισμό τους από πολύ ισχυρότερους κεφαλαιοκράτες και μεγιστάνες.
10. Hugh Grosvenor, 1ος δούκας του Ουέστμινστερ (1825-1899), Άγγλος γαιοκτήμονας και πολιτικός, κατά τον θάνατο του θεωρούνταν ως ο πλουσιότερος άνθρωπος της Βρετανίας.
11. Αναφορά στη Δημοκρατία του Μάιντς (Mainzer Republik) το 1793 η οποία υπήρξε το πρώτο δημοκρατικό πολίτευμα σε γερμανικό έδαφος. Ιδρύθηκε με την εισβολή των γαλλικών επαναστατικών στρατευμάτων και εγχώριου γιακωβίνικου ομίλου.
12. Τον Σεπτέμβριο του 1889 έγινε η μεγάλη απεργία των Εβραίων ραπτών του ανατολικού Λονδίνου με κύριο αίτημα την εφαρμογή ενός ωραρίου 10,5 ωρών. Ακολούθησε η απεργία των αρτοποιών το Νοέμβριο του 1889 και αυτή των τσαγκάρηδων τον Μάρτιο-Απρίλιο του 1890. Η τελευταία κέρδισε το δικαίωμα εργασίας σε εργαστήρια και όχι από το σπίτι και την εργασιακή διαβούλευση.
13. Ο Χάινριχ Χάινε (Christian Johann Heinrich Heine, Ντίσελντορφ 13 Δεκεμβρίου 1797 – Παρίσι 17 Φεβρουαρίου 1856) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς ποιητές του 19ου αιώνα.
14. Λούντβιχ Μπέρνε (1786-1837), Γερμανός πολιτικός και σατιρικός συγγραφέας συντάκτης σε φιλελεύθερες εφημερίδες.
15. Φέρντιναντ Λασάλ (1825-1864), φιλόσοφος πρωτεργάτης του γερμανικού σοσιαλιστικού κινήματος, υπέρμαχος μιας κρατικίστικης εκδοχής του σοσιαλισμού.
16. Βίκτωρ Άντλερ (1852-1918), ιδρυτής του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού κόμματος Αυστρίας (1888). Μετέπειτα οπαδός της συμμετοχής της Αυστρίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
17. Έντουαρτ Μπερνστάιν, (1850-1932), στέλεχος του SPD και φίλος του Ένγκελς, μετέπειτα εισήγαγε τη θεωρία του εξελικτικού σοσιαλισμού και του ρεβιζιονισμού.
18. Πάουλ Σίνγκερ (1844-1911), πρόεδρος μαζί με τον Μπέμπελ του SPD από το 1892. Στην κηδεία του ο Λένιν αναφέρει πως συμμετείχε 1 εκατομμύριο κόσμος!
19. Μπορούμε να προσθέσουμε μαρξιστές μετά τον Μαρξ όπως: Λέων Τρότσκι, Βλαντιμίρ Λένιν (ο παππούς του από την πλευρά της μητέρας του), Λεβ Κάμενεφ, Γκριγκόρι Ζηνόβιεφ, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Μπέλα Κουν, Γκεόργκι Λούκατς και τον διεθνώς αναγνωρισμένο ιστορικό Έρικ Χομπσμπάουμ.
20. Γερμανική εφημερίδα (1853-1944) ευρείας κυκλοφορίας με τιράζ εκατοντάδων χιλιάδων φύλλων και μαζικότατου αναγνωστικού κοινού, απευθυνόταν στη γερμανική οικογένεια των μεσαίων τάξεων.
21. Γερμανική προσφώνηση δηλωτική μέλους της αριστοκρατίας.

scroll-up