Αυτό το βιβλίο εμφανίζεται τη στιγμή του Δεύτερου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Το επαναστατικό κίνημα του προλεταριάτου έχει κάνει, κατά τη διάρκεια των μηνών που έχουν περάσει από το Πρώτο Συνέδριο, ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός. Οι θέσεις των επίσημων ανοικτών Σοσιαλπατριωτών, έχουν υπονομευθεί παντού. Οι ιδέες του Κομμουνισμού αποκτούν μια ακόμη ευρύτερη επέκταση. Ο επίσημος δογματικός Καουτσκισμός έχει βαθμιαία συμβιβαστεί. Ο Κάουτσκι ο ίδιος, μέσα σε εκείνο το «Ανεξάρτητο» Κόμμα που δημιούργησε, αντιπροσωπεύει σήμερα μια μη έγκυρη και αρκετά γελοία φιγούρα.
Εντούτοις, η διανοητική προσπάθεια στις τάξεις της διεθνούς εργατικής τάξης μόλις τώρα μαίνεται όπως πρέπει. Εάν, όπως είπαμε, ο δογματικός Καουτσκισμός αναπνέει τις τελευταίες ημέρες του και οι ηγέτες των ενδιάμεσων Σοσιαλιστικών Κομμάτων σπεύδουν να τον αποκηρύξουν, ακόμα ο Καουτσκισμός ως αστική τοποθέτηση, ως μια παράδοση παθητικότητας, ως πολιτική δειλία, παίζει ακόμα έναν τεράστιο ρόλο στις ανώτερες τάξεις των οργανώσεων της εργατικής τάξης στον κόσμο, σε καμία περίπτωση αποκλείοντας τα κόμματα που τείνουν στην Τρίτη Διεθνή και ακόμη και εκείνα που τυπικά είναι προσκολλημένα σε αυτήν.
Το Ανεξάρτητο Κόμμα της Γερμανίας, που έχει γράψει στο έμβλημά του το σύνθημα της Δικτατορίας του προλεταριάτου, ανέχεται στις τάξεις του την ομάδα του Κάουτσκι, όλες οι προσπάθειες της οποίας αφιερώνονται θεωρητικά στο συμβιβασμό και παραποιούν τη Δικτατορία του προλεταριάτου στη ζωντανή έκφραση της - το σοβιετικό καθεστώς. Σε συνθήκες εμφύλιου πολέμου, μια τέτοια μορφή συγκατοίκησης είναι κατανοητή μόνο και σε μια τέτοια έκταση ,εφ' όσον η Δικτατορία του προλεταριάτου αντιπροσωπεύει για τους ηγέτες της «ανεξάρτητης» Σοσιαλδημοκρατίας μια ευγενή φιλοδοξία, μια ασαφής διαμαρτυρία ενάντια στην ανοικτή και ατιμωτική προδοσία των Νόσκε, Έμπερτ, Σάιντεμαν και άλλους και - τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο- ένα όπλο εκλογικής και κοινοβουλευτικής δημαγωγίας.
Η ζωτικότητα της ασάφειας του Καουτσκισμού φαίνεται σαφέστερα στο παράδειγμα των Γάλλων Λογκετιστών. Ο Ζαν Λογκέτ έχει πείσει ειλικρινά τον εαυτό του και έχει προσπαθήσει πολύ καιρό να πείσει άλλους, οτι βαδίζει σε συμφωνία με μας και μόνο η λογοκρισία του Κλεμανσώ και οι συκοφαντίες των Γάλλων φίλων μας Λοριότ, Μονάτ, Ροσμέρ και άλλων, εμπόδιζαν τη συναδέλφωση μας στα όπλα. Ακόμα, αρκεί να εξοικειωθεί κάποιος με οποιαδήποτε κοινοβουλευτική ομιλία του Λογκέτ για να συνειδητοποιήσει, ότι το χάσμα που τον χωρίζει από μας είναι ,προς το παρόν ενδεχομένως, ακόμη ευρύτερο απ' ό, τι στην πρώτη περίοδο του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Τα επαναστατικά προβλήματα που προκύπτουν τώρα ενώπιον του διεθνούς προλεταριάτου έχουν γίνει σοβαρότερα, αμεσότερα, πιο γιγαντιαία, πιο ευθεία, πιο καθορισμένα, από πέντε ή έξι χρόνια πριν και ο πολιτικά αντιδραστικός χαρακτήρας του Λογκετισμού, των κοινοβουλευτικών αντιπροσώπων της αιώνιας παθητικότητας, έχει γίνει εντυπωσιακότερος από ποτέ άλλοτε, παρά το γεγονός ότι τυπικά έχουν επιστρέψει στις πτυχές της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης.
Το ιταλικό Κόμμα, που είναι μέσα στην Τρίτη Διεθνή, δεν είναι καθόλου απαλλαγμένο από τον Καουτσκισμό. Όσο τους ηγέτες του, ένα πολύ σημαντικό μέρος τους φέρει τις τιμές των Διεθνιστών, μόνο ως καθήκον και ως επιβολή από τα κάτω. Το 1914-1915, το ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα το βρήκε απείρως ευκολότερο από τα άλλα ευρωπαϊκά κόμματα να διατηρεί μια τοποθέτηση αντίθεσης στον πόλεμο και επειδή η Ιταλία μπήκε τον πόλεμο εννέα μήνες αργότερα από τις άλλες χώρες και ιδιαίτερα επειδή η διεθνής θέση της Ιταλίας δημιούργησε σε αυτήν και μια ισχυρή αστική ομάδα (τους Τζιολιτιστές υπό την ευρύτερη έννοια της λέξης) που παρέμεινε στην έσχατη στιγμή εχθρική στην ιταλική επέμβαση στον πόλεμο.
Αυτοί οι όροι επέτρεψαν στο ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, χωρίς το φόβο μιας πολύ βαθιάς εσωτερικής κρίσης, να αρνηθεί τις πολεμικές πιστώσεις της κυβέρνησης και γενικά να παραμείνει έξω από το μπλοκ του παρεμβατισμού. Αλλά από αυτό το ίδιο το γεγονός, η διαδικασία της εσωτερικής εκκαθάρισης του κόμματος αποδείχθηκε αναμφισβήτητα καθυστερημένη. Αν και αναπόσπαστο κομμάτι της Τρίτης Διεθνούς, το ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ,έως αυτή ακριβώς την ημέρα, ανέχεται τον Τουράτι και τους υποστηρικτές του στις τάξεις του. Αυτή η πολύ ισχυρή ομάδα - δυστυχώς το βρίσκουμε δύσκολο να καθορίσουμε σε οποιαδήποτε έκταση με ακρίβεια τον αριθμό της στην κοινοβουλευτική ομάδα, στον Τύπο, στο κόμμα και στις οργανώσεις των συνδικάτων - αντιπροσωπεύει το λιγότερο έναν σχολαστικό, όχι τόσο δημαγωγικό, πιο ρητορικό και λυρικό, αλλά εντούτοις κακοήθη Οπορτουνισμό - μια μορφή ρομαντικού Καουτσκισμού.
Μια παθητική στάση απέναντι στους Καουτσκιστές, Λογκετιστές, τα γκρουπ των Τουρατιστών, είναι συνήθως κρυμμένη κάτω από το επιχείρημα ότι ο χρόνος για την επαναστατική δραστηριότητα στις αντίστοιχες χώρες δεν έχει φθάσει ακόμα. Αλλά μια τέτοια διατύπωση της ερώτησης είναι απολύτως ψεύτικη. Κανένας δεν απαιτεί από τους Σοσιαλιστές που προσπαθούν για τον Κομμουνισμό, ότι πρέπει να ορίσουν ένα επαναστατικό ξέσπασμα για μια καθορισμένη εβδομάδα ή μήνα στο κοντινό μέλλον. Αυτό που η Τρίτη Διεθνής απαιτεί από τους υποστηρικτές της είναι μια αναγνώριση, όχι στις λέξεις αλλά στις πράξεις, ότι η εκπολιτισμένη ανθρωπότητα έχει εισαχθεί σε μια επαναστατική εποχή, ότι όλες οι καπιταλιστικές χώρες επιταχύνουν προς τις κολοσσιαίες διαταραχές και έναν ανοικτό ταξικό πόλεμο και ότι ο στόχος των επαναστατικών αντιπροσώπων του προλεταριάτου, είναι να προετοιμάσουν για εκείνο τον αναπόφευκτο και πλησιάζοντα πόλεμο, το απαραίτητο πνευματικά οπλοστάσιο και το στήριγμα της οργάνωσης. Οι Διεθνιστές που το θεωρούν πιθανό αυτή την περίοδο να συνεργαστούν με τους Κάουτσκι, Λογκέτ και Τουράτι, να εμφανιστούν δίπλα-δίπλα με αυτούς μπροστά στις εργατικές μάζες, από εκείνη την ίδια την πράξη αρνούνται στην πράξη την εργασία της προετοιμασίας των ιδεών και της οργάνωσης για την επαναστατική εξέγερση του προλεταριάτου, ανεξάρτητα από το εάν έρθει σε ένα μήνα ή ένα χρόνο, αργά, ή γρήγορα. Η ανοικτή εξέγερση των προλεταριακών μαζών, δεν πρέπει να αναλωθεί σε καθυστερημένες αναζητήσεις της πορείας και της ηγεσίας, πρέπει να κανονίσουμε σήμερα, ότι οι ευρείς κύκλοι του προλεταριάτου πρέπει ακόμη και τώρα να μάθουν να πιάνουν όλη την απεραντοσύνη των στόχων ενώπιον τους και του ασυμβίβαστου τους με όλες τις παραλλαγές του Καουτσκισμού και του Οπορτουνισμού.
Μια αληθινά επαναστατική, δηλαδή μια κομμουνιστική πτέρυγα, πρέπει να θέσει την αντίθεση στο πρόσωπο των μαζών, σε όλους τους αναποφάσιστους, στις απρόθυμες ομάδες των δογματιστών, τους δικηγόρους και τους τενόρους της παθητικότητας, ενισχύοντας τις θέσεις της, καταρχήν πνευματικά και έπειτα στον τομέα της οργάνωσης - ανοικτής, μισάνοιχτης, και καθαρώς παράνομης. Η στιγμή της επίσημης διάσπασης με τους ανοικτούς και μεταμφιεσμένους Καουτσκιστές, ή η στιγμή της αποβολής τους από τις τάξεις των κομμάτων της εργατικής τάξης, πρόκειται, φυσικά, να καθοριστεί από τις εκτιμήσεις της χρησιμότητας από την άποψη των περιστάσεων, αλλά όλη η πολιτική των πραγματικών Κομμουνιστών πρέπει να στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση.
Γι’ αυτό μου φαίνεται ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι ακόμα ξεπερασμένο - μετά λύπης μου μεγάλης, εάν όχι ως συντάκτη, οπωσδήποτε ως Κομμουνιστή.
17 Ιουνίου 1920
Λέον Τρότσκι