Марксистичката теорија за граѓанската демократија остана многу апстрактна и површна. Маркс, додуша, во своите рани трудови се бореше за демократските слободи и ги истакнуваше наспроти апсолутизмот. Подоцна важноста на демократските слободи се сметаше само уште како нужна претпоставка за послободни можности за организирање на работниците и за нивно подготвување за социјалистичката револуција. [1] Во другите прилики се нагласуваат само негативните страни на демократијата: дека економски владејачката буржоазија може да ја користи за политичко угнетување на пролетерите. Меѓутоа, дека и демократијата има свој историски развој, дека освен посебноста на секоја етапа од развојот содржи и општи, важни, принципи кои го надминуваат секое посебно класно општество и кои мораат да важат и во социјализмот - тие аргументи целосно исчезнуваат од видокругот на советската идеологија. Исто така, се превидува дека слободата на личноста, на уверувањето, на говорот, на печатот, на здружувањето, на собирањето, на политичката активност итн. се општо потребни темелни права на секое слободно општество, значи, пред сé на општеството во кое повеќе не треба да постои експлоатирање и угнетување.
Особено Ленин, кој својата партија непосредно ја подготвуваше за револуција, ненаучно ги надува негативните страни на граѓанската демократија за работниците. Тој во неа пред сé гледаше класно употребувано средство и тој беше првиот што граѓанската демократија едноставно ја нарече “диктатура на буржоазијата”. Така всушност исчезна разликата помеѓу демократскиот и диктаторскиот облик на владеење во капитализмот. И тоа теоретско поедноставување, како и фактот дека руските народи во целата своја историја не доживеаја граѓанска демократија, придонесе за целосно потценување на општо потребните демократски принципи.
Додуша не може да се одрекне дека во општеството во кое постојат само малубројни сопственици на средствата за производство и само малкумина располагаат со капиталот и најголемиот дел од вишокот на вредноста, значи, заземаат економски повластена положба, дека во таквото општество и вистинското влијание на сите луѓе врз политичкиот развиток и врз државата може формално но не и содржински да биде подеднаков. Со сигурност во таквото општество, дури и ако тоа има демократски облик на држава, темелните интереси на сопствениците на капиталот суштински полесно ќе бидат остварени од интересите на оние што немаат капитал. Меѓутоа, тоа само по себе сé уште не значи дека се остваруваат само интересите на сопствениците на капиталот и дека секогаш онаму и тогаш кога тие интереси им се спротивставени на интересите на широките народни маси, овие последните едноставно ќе бидат потиснати. Тоа е поедноставено тврдење кое - особено на денешниот степен на развиток на демократијата на Западот - не може да се докаже.
Тоа теоретско тврдење ја одрекнува не само можноста од влијание на работниците и на другите работни класи и слоеви (селани, малостопанственици, бирократија, интелигенција итн.) врз државата, туку и вистинските противречности на интересите внатре во самата буржоазија, кои се многу важни и кои другите интересни групи можат да ги искористат. Воопшто секогаш и повторно поимите “интереси” и “интересни противречности” не се гледаат доволно расчленето, а да не зборуваме за многу сложените проблеми на “осознавање на интересите”, “интересно групирање” и “изигрување на интересите”. Конечно, како што е спомнато, се потценува проблемот на заедништво на интересите на сите класи против асоцијалните елементи и постапки, иако тоа подоцна во социјалистичката држава силно се истакнува. Дури длабоката анализа на стварните интересни спротивности во западната демократија би дала воопштен заклучок за суштината на таа демократија.
Таквата анализа не е цел на овој труд како што не е ниту истражувањето на суштината на граѓанската демократија. Се сакаше само да се укаже дека марксистичкиот заклучок за граѓанската демократија како диктатура на буржоазијата во најмала рака не е доволно докажан, а сигурно не е научен. Тој целосно ги занемарува суштинските процеси на промена на таа демократија или ја одрекува промената на суштината на таа демократија, а ниту научно не ги анализира стварните промени. Веќе самото тоа е во спротивност со аналитичкиот метод кој што го нагласува Маркс.
Мора да се смета за суштинска празнина во марксистичката теорија на државата тоа што тој проблем едноставно исчезнува. Иако токму револуционерниот марксистички став кон државата во капитализмот бара многу документирана теорија, се чини дека “официјалниот” марксизам не го смета за неопходно таквото заокружено мислење. Сепак, и поимот “диктатура на пролетаријатот” всушност и до ден денес остана многу апстрактен; тој дури молчешкум преминува преку противречностите помеѓу Маркс и Ленин околу теоретското образлагање на таа диктатура.
Фусноти
“За пролетерот борбата за политичка слобода и демократска република во буржоаското општество е само една од нужните етапи во борбата за општествена револуција која го руши буржоаскиот поредок.” (V. I. Lenjin „Dela“, „Yugoslaviapublic“, Beograd, 1973, tom 8, 36 str.). (назад)