Rosa Luxemburg
Massastaking, partij en vakbonden
We hebben gezien dat de massastaking in Rusland niet een kunstmatig product van een vooropgezette tactiek van de sociaaldemocratie is, maar een natuurlijk, historisch verschijnsel in het verloop van de huidige revolutie. Wat zijn nu de factoren die in Rusland deze nieuwe gedaante van de revolutie deden ontstaan?
De Russische revolutie heeft tot onmiddellijke taak het omverwerpen van het absolutisme en de schepping van een moderne, burgerlijk parlementaire rechtsstaat. Formeel is het dezelfde taak waarvoor de maartrevolutie in Duitsland en de grote revolutie op het einde van de 18e eeuw in Frankrijk stonden. De toestanden, het historisch milieu waarin deze formeel-analoge omwentelingen plaatsvonden, zijn echter essentieel verschillend van die van het huidige Rusland. Essentieel is de omstandigheid dat tussen die burgerlijke revoluties in het Westen en de huidige burgerlijke revolutie in het Oosten, de hele cyclus van de kapitalistische ontwikkeling doorlopen is. Die ontwikkeling nu had niet enkel de West-Europese landen maar ook het absolutistische Rusland aangegrepen. De grootnijverheid met al haar gevolgen, de moderne klassensplitsing, de schrille maatschappelijke tegenstellingen, het moderne grootsteedse leven en het moderne proletariaat, is in Rusland de heersende, d.i. in de maatschappelijke ontwikkeling beslissende productievorm geworden.
Hieruit is juist de merkwaardige, paradoxale, historische situatie ontstaan dat de in haar formele tendens burgerlijke revolutie, in de eerste plaats door een modern klassenbewust proletariaat wordt gevoerd, en in een internationaal milieu dat in het teken staat van het verval van de burgerlijke democratie. Niet de bourgeoisie is hier het leidende, revolutionaire element, zoals bij de vroegere revoluties in het Westen, waar de proletarische massa opgelost in de kleinburgerij aan de bourgeoisie dienst[4] bewijst, maar omgekeerd is het klassenbewuste proletariaat het stuwend element, terwijl de grootburgerlijke lagen deels zuiver contrarevolutionair, deels zwak liberaal zijn, en alleen de plattelandse kleinburgerij, naast de stedelijke kleinburgerlijke intelligentsia, beslist oppositioneel, ja revolutionair gezind zijn.
Het Russisch proletariaat echter, dat zozeer op de leidende rol in de burgerlijke revolutie is aangewezen, gaat zelf de strijd aan. Vrij van alle burgerlijk-democratische illusies, maar met een sterk ontwikkeld bewustzijn van het eigen specifieke klassenbelang, bij een scherp toegespitste tegenstelling tussen kapitaal en arbeid. Deze paradoxale verhouding vindt haar uitdrukking in het feit dat in deze formeel-burgerlijke revolutie de tegenstelling tussen burgerlijke maatschappij en absolutisme beheerst wordt door de tegenstelling tussen het proletariaat en de burgerlijke maatschappij, dat de strijd van het proletariaat even vinnig wordt gevoerd tegen het absolutisme en tegen de kapitalistische uitbuiting, dat het programma van de revolutionaire strijd evenzeer de nadruk legt op de verovering van de politieke vrijheid als op de strijd om de 8-urendag en een menswaardig stoffelijk bestaan. Dit tweeledige karakter van de Russische revolutie uit zich in de innige verbinding en wisselwerking van de economische met de politieke strijd, die we aan de hand van de Russische gebeurtenissen hebben leren kennen, en die hun overeenkomstige uitdrukking vinden juist in de massastaking.
In de vroegere burgerlijke revoluties, waar aan de ene kant de politieke scholing en de aanvoering van de revolutionaire massa door de burgerlijke partijen bezorgd werd en waar het er anderzijds enkel op het omverwerpen van de oude regering aankwam, was de korte barricadeslag de passende vorm voor de revolutionaire strijd. Vandaag, nu de arbeidersklasse zichzelf in de loop van de revolutionaire strijd voorlicht, zichzelf verzamelt en zichzelf aanvoert, en de revolutie evenzeer tegen de oude staatsmacht als tegen de kapitalistische uitbuiting gericht is, doet zich de massastaking als het natuurlijke middel voor om de breedste lagen van het proletariaat in volle actie aan te werven, te revolutioneren en te organiseren, en tegelijk om het oude regime te ondermijnen en omver te werpen en de kapitalistische uitbuiting in te dijken.
Het stedelijke industrieproletariaat is vandaag de ziel van de revolutie in Rusland. Om echter, als massa, een directe politieke actie aan te binden, moet zich het proletariaat eerst weer tot een massa scharen, en te dien einde moet het voor alles uit fabrieken en werkplaatsen, uit schachten en mijnen naar buiten, moet het de verpulvering, de verbrokkeling in de afzonderlijke werkplaatsen overwinnen, waartoe het onder het dagelijkse juk van het kapitalisme veroordeeld is. De massastaking is dan ook de eerste, natuurlijke, impulsieve vorm van elke grote revolutionaire actie van het proletariaat in de revolutie, en hoe vollediger de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal is, des te krachtiger en beslissender moeten de massastakingen worden.
De vroegere hoofdvorm van de burgerlijke revoluties, de barricadestrijd, het openlijk treffen met de gewapende macht van de staat, is in de huidige revolutie slechts een uiterste, slechts een onderdeel in het hele proces van de proletarische massastrijd. En daarmee is in de nieuwe vorm van de revolutie ook die beschaving en mildering van de klassenbotsingen bereikt, die door de opportunisten van de Duitse sociaaldemocratie, de Bernsteins, Davids en anderen, profetisch voorspeld werd.
Bovengenoemden zagen weliswaar in de betrachte mildering en beschaving van de klassenstrijd in de geest van kleinburgerlijk-democratische illusies, hierin dat de klassenstrijd uitsluitend beperkt tot parlementaire strijd en de straatrevolutie eenvoudig geschrapt zouden worden. De geschiedenis heeft de oplossing op een ietwat diepere en fijnere wijze gevonden: in de opkomst van de revolutionaire massastaking, die weliswaar het naakte, brutale straatgevecht helemaal niet vervangt en overbodig maakt, het echter enkel herleidt tot een onderdeel van de lange politieke strijdperiode en tegelijk met de revolutieperiode een enorm cultuurwerk in de echte zin van het woord verbindt. De stoffelijke en geestelijke verheffing van de hele arbeidersklasse door de ‘beschaving’ van de barbaarse vormen van de kapitalistische uitbuiting.
Zo ontpopt zich de massastaking dus niet als een specifiek Russisch, uit het absolutisme gesproten product, maar als een algemene vorm van de proletarische klassenstrijd die uit het huidige stadium van de kapitalistische ontwikkeling en de klassenverhoudingen voortvloeit. De drie burgerlijke revoluties: de grote Franse, de Duitse maartrevolutie en de huidige Russische vormen vanuit dit standpunt beschouwd de keten van de doorlopende ontwikkeling waarin zich de voorspoed en de neergang van de kapitalistische eeuw weerspiegelen. In de grote Franse Revolutie boden de nog onontwikkelde innerlijke tegenstellingen van de burgerlijke maatschappij genoeg speelruimte voor een lange periode van geweldige kampen, waar al de enkel in het vuur van de revolutie snel ontkiemende en aanrijpende tegenstellingen, ongehinderd en ongedwongen met kras radicalisme uitwoeden. Een halve eeuw later wordt de, halverwege de kapitalistische ontwikkeling uitgebroken, revolutie van de Duitse burgerij al door de belangentegenstellingen en het machtsevenwicht tussen kapitaal en arbeid halfweg onderbroken, en door een burgerlijk feodaal compromis verstikt, afgeknot tot een korte, jammerlijke, midden in de rede verstomde episode.
Nog een halve eeuw, en de huidige Russische revolutie staat op dit punt van de historische weg dat al over de berg, over het hoogtepunt van de kapitalistische maatschappij heengegaan is. Waar de burgerlijke revolutie niet meer door de tegenstelling tussen bourgeoisie en proletariaat gesmoord kan worden, maar zich omgekeerd tot een nieuwe lange periode van geweldige sociale strijd ontvouwt, waarbij de oude afrekening met het absolutisme als een kleinigheid voorkomt tegenover de vele nieuwe rekeningen, die de revolutie zelf voorlegt. De huidige revolutie realiseert zodoende, in het bijzonder geval van het Russisch absolutisme, tegelijk de resultaten van de internationale kapitalistische ontwikkeling, en toont zich minder een laatste naloper van de oude burgerlijke, dan voorloper van de nieuwe reeks proletarische revoluties van het Westen. Het achterlijkste land wijst, juist doordat het zo onvergeeflijk lang gedraald heeft met zijn burgerlijke revolutie, de weg en de methodes voor de verdere klassenstrijd aan het proletariaat van Duitsland en van de meest ontwikkelde kapitalistische landen.
Volgens het voorgaande is het, van deze kant beschouwd, totaal verkeerd de Russische revolutie als een prachtig schouwspel, als iets specifiek Russisch van verre te bekijken en hoogstens de heldenmoed van de strijders, d.i.de uiterlijke bijkomstigheden van de strijd, te bewonderen. Veel belangrijker is het dat de Duitse arbeiders de Russische revolutie als hun aangelegenheid leren beschouwen, niet enkel in de zin van de internationale klassensolidariteit met het Russisch proletariaat, vooral echter als een kapittel van de eigen sociale een politieke geschiedenis. Die vakbondsleiders en parlementairen die het Duits proletariaat als ‘te zwak’ en de Duitse toestanden als te onrijp voor revolutionaire massaprestaties achten, vermoeden zeker niet dat de graadmeter voor de rijpheid van de klassenverhoudingen in Duitsland en voor de macht van het proletariaat, niet in de Duitse vakbond- of verkiezingsstatistieken ligt, maar wel in de ontwikkeling van de Russische revolutie.
Juist zoals zich de rijpheid van de Franse klassentegenstellingen onder de junimonarchie en de junislag, weerspiegelde in de Duitse maartrevolutie, in haar verloop en haar mislukking, juist zo spiegelt zich nu de rijpheid van de Duitse klassentegenstellingen in de ontwikkeling en de machtontplooiing van de Russische revolutie. En terwijl de bureaucraten van de Duitse arbeidersbeweging de bewijselementen van hun kracht en hun rijpheid in de schuifjes van hun kantoren rangschikken, zien ze niet dat het gezochte juist voor hun ogen in een grote historische openbaring voorbijtrekt, want historisch gezien is de Russische revolutie een weerspiegeling van de macht en de rijpheid van de internationale, dus in de eerste plaats van de Duitse arbeidersbeweging.
Het ware daarom een jammerlijk, te grotesk nietig, resultaat van de Russische revolutie indien het Duits proletariaat er enkel die les wilde uit trekken, dat het — zoals de kameraden Frohme, Elm, e.a. het willen — aan de Russische revolutie de uiterlijke vorm van de strijd, de massastaking, ontleent en ziet als het uiterste wapen voorbehouden voor het geval dat het Rijksdagkiesrecht wordt opgeheven. En het dus castreert tot een passief middel van de parlementaire verdedigingstactiek.
Ontneemt men ons het Rijksdagkiesrecht, dan stellen we ons te weer. Dat is een besluit buiten discussie. Maar hiertoe heeft men niet de heldhaftige pose van een Danton aan te nemen, zoals bv. kameraad Elm in Jena gedaan heeft. Immers de verdediging van het bescheiden deeltje verworven parlementair recht is minder een hemelbestormende innovatie, waartoe eerst de afgrijselijke catacomben van de Russische revolutie nodig waren, dan wel de eenvoudigste en eerste plicht van elke oppositiepartij.
Maar de politiek van het proletariaat mag zich niet, in een revolutieperiode, bij de zuivere verdedigingstactiek beperken. En, waar het aan de ene kant bezwaarlijk te voorspellen is of de afschaffing van het algemeen stemrecht in Duitsland zou samenvallen met een historische situatie die een directe massastakingsactie zou kunnen teweegbrengen, zo staat het aan de andere kant vast dat zodra in Duitsland de periode van bewogen massa-acties is ingeluid, de sociaaldemocratie onmogelijk haar tactiek zuiver op een defensieve basis zal kunnen vastleggen. Het ligt niet in de macht van de sociaaldemocratie de aanleiding en het moment waarop de massastakingen in Duitsland zullen uitbreken op voorhand te bepalen, terwijl het haar niet gegeven is historische situaties te scheppen door partijbeslissingen.
Wat ze echter wel kan en wel moet is de richtlijnen voor de strijd, zodra hij aangebroken is, aangeven, uiteenzetten, en in een consequente tactiek formuleren. Men houdt de historische loop van de dingen niet in toom door theoretische voorschriften, maar wel door zich op voorhand de waarschijnlijke, berekenbare consequenties voor het bewustzijn te brengen en zijn gedragingen ernaar te richten.
Het meest onmiddellijke dreigende gevaar waarvoor de Duitse arbeidersbeweging de laatste jaren op haar hoede was, is een staatsgreep van de reactie, die de breedste lagen van de arbeidende volksmassa haar gewichtigste politiek recht, het rijksdagkiesrecht, zou willen ontrukken. Ondanks de ongehoorde draagkracht van deze eventuele gebeurtenis is het, zoals gezegd, onmogelijk met klem te verzekeren dat op de staatsgreep onmiddellijk een volksbeweging onder de vorm van massastakingen zou uitbreken, aangezien ontelbare omstandigheden en factoren in dit opzicht een determinerende aard hebben. Nochtans, wanneer men de huidige scherpe toespitsing van de toestanden in Duitsland, en anderzijds de talloze internationale reacties van de Russische revolutie, en verder die van het toekomstige gerenoveerde Rusland in aanmerking neemt, dan ligt het voor de hand dat de omwenteling in de Duitse politiek, die uit een opheffen van het rijksdagkiesrecht ontstaan kan, zich niet mag bepalen tot een strijd om dit kiesrecht.
Deze staatsgreep kon veeleer vroeg of laat met elementaire kracht een grote algemene politieke afrekening van de gerevolteerde en opgezweepte volksmassa met de reactie na zich sleepen — een afrekening voor de vlees- en broodwoeker voor de uitplundering door de grenzeloze wapenwedloop te land en ter zee, voor de opvatting van de koloniale politiek, voor de nationale smaad van het Koenigsberger-proces, voor de stilstand in de maatschappelijke hervormingen, voor de rechtsverkrachting tegenover de spoorwegarbeiders, postbeambten en landarbeiders, voor het bedriegen en bespotten van de mijnwerkers, voor het Libtauer-geding en heel het klassengerecht, voor het brutale uitsluitingssysteem. In één woord, voor twintig jaar lange verdrukking door de coalitie van de Oost-Eltische jonkers en het gekartelleerde grootkapitaal.
Is echter eenmaal de steen aan het rollen gegaan, zo kan hij met of zonder de toestemming van de sociaaldemocratie, niet meer tot stilstand gebracht worden. De tegenstanders van de massastaking zien de lessen en voorbeelden van de Russische revolutie als niet toepasselijk op Duitsland, helemaal niet. Vooral omdat in Rusland eerst de geweldige sprong uit een oosterse despotie in een moderne, burgerlijke rechtsorde gedaan moest worden. De formele afstand tussen de oude en de nieuwe politiek orde moet voor de felheid en het geweld van de revolutie in Rusland als voldoende verklaringsgrond dienen.
In Duitsland hebben we sinds lang de noodwendigste vormen en waarborgen van de rechtsstaat, iets waardoor hier een zo ongebreideld woeden van de sociale tegenstellingen onmogelijk zou zijn. Zij die zo speculeren vergeten dat daartegenover in Duitsland, wanneer het eenmaal tot de uitbarsting van een open politieke strijd komt, juist het historisch gegeven doel een heel ander zal zijn dan in Rusland. Juist omdat de burgerlijke rechtsorde in Duitsland sinds lange tijd bestaat, aangezien ze dus tijd had zich helemaal uit te leven en aan het kwijnen te gaan, aangezien de burgerlijke democratie en het liberalisme tijd hadden om uit te sterven, kan van een burgerlijke revolutie in Duitsland geen sprake meer zijn. En daarom kan het bij een periode van open politieke volksstrijd als uiteindelijk historisch noodzakelijk doel alleen maar gaan om de dictatuur van het proletariaat. De afstand echter van de huidige toestanden in Duitsland tot dit doel is nog veel aanzienlijker dan de afstand van de Oosterse despotie tot de burgerlijke rechtsorde, en daarom kan dit doel niet met één slag, maar insgelijks na een lange periode van reusachtige sociale worstelingen bereikt worden.
Ligt er echter geen krasse tegenspraak in de door ons aangegeven perspectieven? Enerzijds heet het, bij een eventueel aanbrekende periode van politieke massa-actie zullen vooral de meest verachterde lagen van het Duits proletariaat, de landarbeiders, de spoorwegarbeiders, de postslaven eerst hun verenigingsrecht veroveren, de ergste uitwassen van uitbuiting eerst verwijderd moeten worden. Anderzijds zou de politieke taak van deze periode reeds de politieke machtsverovering door het proletariaat zijn!
Enerzijds economische, vakbondsstrijd om de naaste belangen, om de materiële verheffing van de arbeidersklasse, anderzijds reeds het uiterste einddoel van de sociaaldemocratie!
Zeker, dit zijn krasse tegenstellingen. Maar geen tegenstellingen van onze redenering, maar tegenstellingen van de kapitalistische ontwikkeling. Ze verloopt niet in een sierlijke, rechte lijn, maar in grillige bliksemzigzag. Evenals de verschillende kapitalistische landen de verschillende ontwikkelingsstadiums vertegenwoordigen, zo ook voor de verschillende lagen van de arbeidersklasse binnen de grenzen van ieder land. De geschiedenis wacht echter niet geduldig tot eerst de verachterde landen en lagen de meer gevorderde ingehaald hebben, opdat zich het geheel als een geordende colonne symmetrisch zou voortbewegen. Zij brengt het al tot uitbarstingen in de voorste, meest blootgestelde punten, zodra hier de toestanden daartoe rijp zijn, en in de storm van de revolutionaire periode wordt dan in weinige dagen en maanden het verzuimde ingehaald, het ongelijke genivelleerd, de gehele maatschappelijke evolutie met één ruk in stormpas gezet.
Zoals zich in de Russische revolutie de verschillende stadiums van de ontwikkeling, de hele gamma van de belangen van de respectievelijke arbeiderslagen in het sociaaldemocratische programma van de revolutie en deontelbare partiële uitingen van de klassenstrijd zich in de gemeenzame grote klassenactie van het proletariaat verenigen, zo zal het, wanneer de toestanden hiertoe rijp zijn, ook in Duitsland het geval zijn. En dan zal het de taak van de sociaaldemocratie zijn haar tactiek, niet naar de verachterde, maar wel naar de meest gevorderde ontwikkelingsfasen te richten.
_______________
[4] Letterlijk staat er “heirbandienst” — Noot van de redactie