Arbeid
Arbeid is de nuttige activiteit van de mens voor de productie van goederen en voor de levering van diensten. Deze activiteit mag niet te eng opgevat worden. Ook de voorbereidende bezigheden (vb. onderwijs, studiebureaus) en de nakomende (verkoop, verzorging, service) moeten bij de arbeid gerekend worden.
Arbeidsgoederen zijn de goederen, waarop de mens zijn arbeid uitoefent, eventueel met behulp van arbeidsmiddelen. Alle arbeidsgoederen komen uit de natuur, vb. aarde, water, lucht, grondstoffen.
Arbeidsmiddelen zijn alle voorwerpen die de mensen helpen de arbeidsgoederen te bewerken (bv. instrumenten, machines, vervoermiddelen, kanalen). De belangrijkste zijn de productie-instrumenten, voorwerpen die door de mens speciaal vervaardigd werden voor de productie van goederen of om deze te vergemakkelijken.
Arbeidsgoederen plus arbeidsmiddelen zijn productiemiddelen.
Arbeider (zelfs in socialistische middens heerst er verwarring omtrent de juiste betekenis van deze term; hij wordt vaak misbruikt als synoniem voor werkman ter onderscheiding van bediende, ambtenaar, enzovoorts).
In de marxistische terminologie zijn arbeiders personen die in de kapitalistische maatschappij gedwongen worden hun arbeidskracht te verkopen aan de bezitters van de productiemiddelen. In deze betekenis zijn arbeiders de niet-bezitters van productiemiddelen, die rechtstreeks of onrechtstreeks meewerken aan het productieproces (dus: werklieden, bedienden, kaders, ambtenaren, enzovoorts voor zover ze geen eigenaars van productiemiddelen zijn). Men gebruikt hiervoor ook de term salariaat
Arbeiderscontrole. De behoefte aan inspraak wordt door de ontvoogding en de politieke en syndicale strijd sterker aangevoeld. Centralisatie van de macht (zoals monopolievorming in de industrie, versterking van het politiek centraal gezag) lokte bij de arbeiders als reactie uit: een behoefte aan economische democratie, aan deelneming in het politiek leven.
Over de wijze waarop deze inspraak moet gerealiseerd worden, bestaan verschillende opvattingen. Wij belichten enkele op economisch vlak.
Medebeheer: volgens deze opvatting zouden de arbeiders hun invloed kunnen laten gelden door afgevaardigden aan te duiden, die de bedrijven zouden beheren met de kapitalistische beheerders.
Onze opmerkingen: medebeheer is eerder een illusie. We vinden nergens een werkelijke pariteit (gelijkberechting) tussen arbeiders en kapitaalsafgevaardigden, omdat de economische beslissingsmacht bij de kapitaalbezitters blijft berusten. Er is geen sprake van medebezit in deze structuur van de naamloze vennootschap. Ondanks alle goede bedoelingen verdedigen de arbeidersafgevaardigden in de eerste plaats de kapitalistische belangen. Zij hebben geen invloed op de belangrijke economische beslissingen, zoals investeringen, bedrijfssluitingen, verdeling van de winst. Daarom wijzen wij het medebeheer in het kapitalistische regime af als stelsel om de economische democratie te verwezenlijken.
Medebeslissingsrecht, medezeggenschap: het recht om zijn stem te laten horen bij het vernemen van de economische beslissingen. Deze methode veronderstelt niet noodzakelijk het medebezit der productiemiddelen. Men kan arbeidersafgevaardigden opnemen in de comités die de grote trekken voor het economisch beleid (van de sector, van het bedrijf) bepalen en om hun mening vragen. Is deze mening een advies, dan spreekt men over adviserende comités; in de paritaire comités heeft men onderhandelingenrecht, medebeslissingsrecht.
In de praktijk laat men enkel over problemen meebeslissen die de macht der eigenaars niet aantasten. Deze formule heeft niet het nadeel van het medebeheer, namelijk schijngelijkheid, maar ze lijdt onder haar machteloosheid. Daarom is een andere opvatting op de voorgrond getreden, namelijk
Arbeiderscontrole
(deze formule komt in de werkelijkheid nog niet voor). Ze moet voldoen aan enkele essentiële voorwaarden om een echte arbeiderscontrole te zijn:
- daadwerkelijk beslissingsrecht over de grote economische beslissingen (investeringen, keuze der productiemiddelen, plaatst van inplantingen);
- volledige informatie over de uitvoering van de beslissingen en recht op controle daarbij;
- gelijkberechtigde discussie over de organisatie van de arbeid, enzovoorts.
Deze arbeiderscontrole is een revolutionair-reformistische oplossing die wij verdedigen. Zij is reformistisch omdat zij als dusdanig het kapitalistisch privaatbezit der productiemiddelen niet afschaft; zij is revolutionair omdat zij een volledige erkenning inhoudt van het element arbeid in het productieproces, zowel op vlak van het bedrijf als van de sectoriële en nationale economische politiek. Omdat zij reformistisch is, beschouwen wij ze echter als een overgangsfase van een kapitalistisch geïndustrialiseerde maatschappij naar een gesocialiseerde samenleving.
Zie ook : democratie, zelfbeheerMWBEL