Tendentiële daling van de winstvoet

Basisgegeven: elke kapitalist tracht zoveel mogelijk winst te maken. Om dit te bereiken tracht hij zijn productie zoveel mogelijk te doen toenemen. Enkel zij die het meest productief en het meest ‘rendabel’ zijn, overleven.

De winst is dus het rendement op het kapitaal en die winst is in een verhouding uit te drukken: de winstvoet.
De winstvoet is de verhouding tussen meerwaarde en het totale voorgeschoten kapitaal.
De winstvoet heeft dus een verhouding tot wat heet de organische samenstelling van het kapitaal.
Het kapitaal van elke kapitalist, dus ook het kapitaal van alle kapitalisten samen, kan worden onderverdeeld in twee delen. Het constante en het variabele. Het eerste = machines, gebouwen en grondstoffen. Het tweede = het kopen van de arbeidskracht. Alleen dit variabele kapitaal brengt meerwaarde voort.

Met de ontwikkeling en concurrentie van het kapitaal neemt het aandeel van grondstoffen en machines toe. Met eenzelfde loonmassa stemt een stijgend bedrag overeen dat wordt uitgegeven voor de aanschaffing van grondstoffen, machines, energie en gebouwen. Als de organische samenstelling van het kapitaal groeit, heeft de winst de neiging af te nemen in vergelijking met het totale kapitaal, want alleen het variabele kapitaal brengt meerwaarde, en dus winst, voort.

Dit is de tendentiële daling van de winstvoet.

Het is een wet die een tendens aangeeft, niet van een wet die zich rechtlijnig opdringt, zoals die van de concentratie van het kapitaal.

Er zijn factoren die deze tendens tegenwerken:
- verhoging van de uitbuitingsgraad;
- de toename van de meerwaardevoet.

Als gevolg van de daling van de winstvoet kan een toenemend deel van de kapitalen geen voldoende winst bekomen. De investeringen dalen. Werkloosheid breidt uit. Slechte verkoop van de producten combineert zich met deze factor en geeft een inzinking van werkgelegenheid, van inkomens, van koopkracht, van heel de economische activiteit.
De crisis leidt tot een daling van de waarde van de waren en tot het bankroet van bedrijven. Het totale kapitaal daalt in waarde. Dit geeft dan een mogelijkheid tot stijging van de winstvoet en accumulatie. Massale werkloosheid leidt tot een verhoging van de uitbuitingsgraad van de arbeidskrachten, wat hetzelfde resultaat oplevert.

Formule van de winstvoet: het is de verhouding van de meerwaarde tot het totale kapitaal. Dus: m/(c+v); meerwaarde/(constant + variabel kapitaal).

Opgelet: de winstvoet is niet gelijk aan de meerwaardevoet.

MWBAV