Tình cảnh giai cấp công nhân Anh

F. Engels
Tình cảnh giai cấp công nhân Anh

NGƯỜI IRELAND NHẬP CƯ

Ta đã có nhiều dịp nói tới những người Ireland nhập cư vào Anh. Bây giờ, ta sẽ nghiên cứu kỹ hơn các nguyên nhân và hậu quả của việc nhập cư đó.

Công nghiệp Anh không thể phát triển nhanh chóng như vậy, nếu nước Anh không tìm thấy ở cư dân Ireland đông đúc và nghèo nàn, một lực lượng dự trữ sẵn sàng phục vụ họ. Người Ireland chẳng có gì để mất ở quê hương, mà sang Anh thì được lợi nhiều, và từ khi họ biết rằng: bên kia eo biển St. George, chỉ cần có cánh tay khoẻ mạnh là chắc chắn kiếm được việc làm và tiền lương cao, thì mỗi năm đều có hàng đoàn người Ireland sang nước Anh. Cho đến nay, người ta tính là đã có hơn một triệu người Ireland di cư, và cứ mỗi năm lại có thêm năm vạn người; hầu hết họ đến các khu công nghiệp, nhất là các thành phố lớn, tạo nên tầng lớp thấp kém nhất trong cư dân, chẳng hạn London có 120.000 dân nghèo người Ireland, Manchester có 40.000, Liverpool 34.000, Bristol 24.000, Glasgow 40.000, Edinburgh 29.000^1*. Những người đó lớn lên trong hoàn cảnh hầu như hoàn toàn thiếu văn minh, từ thuở nhỏ quen chịu đủ mọi điều thiếu thốn; những con người thô lỗ, rượu chè, không lo xa; họ vượt biển sang đây, mang theo tất cả những thói xấu của mình đến cho một tầng lớp dân Anh, vốn chẳng thích thú gì giáo dục và đạo đức. Hãy nghe Thomas Carlyle^2*:

"Trên tất cả các đường lớn đường nhỏ, ta đều gặp những khuôn mặt dã man của người Milesian^3*, trên đó lộ vẻ chất phác giả tạo, hung bạo, liều lĩnh, cùng khổ và giễu cợt. Anh đánh xe ngựa người Anh, khi đánh xe chạy qua, quất roi vào người Milesian; người này liền rủa anh ta một câu bằng tiếng nói của mình, rồi ngả mũ xin tiền. Đó là cái hoạ tệ nhất mà nước ta đang phải đả phá. Với bộ quần áo rách rưới, người dã man yêu đời ấy luôn sẵn sàng làm bất cứ việc gì cần đến tấm lưng rắn chắc và cánh tay khoẻ, để có tiền lương vừa đủ mua khoai tây. Gia vị thì họ chỉ cần muối; chỗ ngủ thì chuồng gia súc hay ổ chó cũng xong; họ ở trong các nhà kho, quần áo gồm một mớ giẻ rách, mặc vào cởi ra là việc hết sức khó khăn, chỉ tiến hành trong những ngày lễ, hoặc những trường hợp đặc biệt long trọng. Người Anh không thể làm việc trong những điều kiện như vậy, nên không kiếm được việc. Người Ireland kém văn hoá hất cẳng người Saxon bản xứ, chiếm chỗ của họ, không phải nhờ mặt mạnh, mà nhờ mặt yếu của mình. Họ sống bẩn thỉu, vô tư lự, ranh mãnh, gây lộn vì say rượu, và là cái lò sinh ra trụy lạc và mất trật tự. Kẻ nào cố sức bơi, khó nhọc lắm mới lên được mặt nước, sẽ thấy ở đấy một ví dụ về việc con người làm thế nào mà tồn tại được, khi không ở trên mặt nước, mà chìm đắm dưới đáy sâu... Mọi người đều biết rằng: mức sống của người lao động Anh thuộc tầng lớp dưới càng ngày càng sụt xuống gần đến mức sống của người lao động Ireland, là những kẻ cạnh tranh với họ trên mọi thị trường; rằng những công việc chỉ cần sức khỏe mà không cần kỹ năng đặc biệt đều được trả công không phải theo mức tiền công của người Anh, mà gần với mức tiền công của người Ireland, nghĩa là nhiều hơn một chút so với mức đòi hỏi để "khỏi chết đói, chỉ cầm hơi bằng khoai tây loại tồi nhất suốt ba mươi tuần trong một năm"; chỉ nhiều hơn một chút, nhưng cứ mỗi chuyến tàu mới từ Ireland tới, thì lại càng xuống gần mức đó".

Nếu loại bỏ sự chê bai quá cường điệu và phiến diện đối với tính cách dân tộc của người Ireland, thì mô tả ấy của Carlyle là đúng. Người lao động Ireland, sau khi trả bốn penny để nằm lăn nằm lóc trên boong tàu như súc vật, tới được đất Anh, thì chui vào đâu cũng được. Nhà cửa tồi tàn nhất đối với họ cũng còn khá tốt; họ ít chú ý đến quần áo, khi mà còn có chút ít dính vào thân; họ không biết giầy dép là gì; thức ăn của họ là khoai tây và chỉ có khoai tây; kiếm được hơn một chút là lập tức tiêu vào rượu. Những người như thế thì cần lương cao làm gì? Trong tất cả các thành phố lớn, những khu tồi tàn nhất là chỗ ở của người Ireland; bất kì đâu, nếu có một khu đặc biệt bẩn thỉu và đổ nát, thì có thể chắc rằng ở đó sẽ thấy phần lớn những khuôn mặt Celt, mà chỉ liếc qua cũng phân biệt ngay được với khuôn mặt Saxon của người bản địa, và sẽ được nghe cái giọng Ireland du dương có nhiều âm hơi, mà người Ireland đích thực không bao giờ bỏ mất. Có khi tôi còn nghe thấy giọng Celt-Ireland cả ở những khu đông nhất của Manchester. Phần lớn các gia đình sống trong nhà hầm, ở hầu hết mọi nơi, đều là người gốc Ireland. Tóm lại, theo bác sĩ Kay, người Ireland đã phát hiện ra mức tối thiểu về nhu cầu sinh hoạt, và nay họ đang dạy cái đó cho người lao động Anh. Họ cũng mang tới tính bẩn thỉu và thói rượu chè. Bẩn thỉu đã trở thành bản tính thứ hai của họ; ở nông thôn dân cư thưa thớt, thói ấy không tai hại mấy; nhưng ở đây, trong các thành phố lớn, với dân cư tập trung đông đúc, nó làm người ta khiếp vía và gây nhiều nguy hiểm. Như đã quen ở quê hương, người Milesian đến đây cũng đổ tất cả đồ bỏ đi và rác rưởi ở ngay trước cửa nhà mình, tạo nên những vũng nước và đống rác, làm bẩn cả khu lao động, và đầu độc không khí. Cũng như ở quê, họ làm chuồng lợn ngay sát nhà, nếu không làm thế được, thì họ cho lợn ở ngay trong phòng mình. Kiểu nuôi súc vật mới mẻ và kỳ lạ ấy ở các thành phố lớn, hoàn toàn là do người Ireland mang tới. Người Ireland gắn bó với con lợn cũng như người Arab đối với con ngựa, chỉ khác là khi lợn đủ béo thì họ đem bán; còn thì họ ăn ngủ cùng lợn, con cái họ chơi với lợn, cưỡi lên lưng lợn, cùng lợn vùng vẫy trong bùn, như người ta có thể gặp hàng nghìn lần, ở tất cả các thành phố lớn ở Anh. Sự bẩn thỉu và thiếu tiện nghi của các căn nhà đổ nát đó thì rất khó tưởng tượng được. Người Ireland không quen dùng đồ đạc trong nhà; một đống rơm, vài mảnh giẻ rách không mặc được nữa, đó là chỗ ngủ của họ; một mẩu gỗ, một cái ghế gẫy, một cái hòm cũ dùng làm bàn, thế là đủ. Một ấm pha chè, vài cái chậu và bát; đó là bếp của họ, bếp cũng là chỗ ngủ và chỗ ăn ở. Nếu không có gì đốt, họ ném vào lò sưởi mọi cái có thể cháy mà họ có: ghế, khung cửa, mái hiên, ván sàn. Mà họ cần chỗ rộng làm gì? Ở Ireland, căn lều đất của họ chỉ có một phòng, mọi thứ đều xếp vào đấy; ở Anh, cả gia đình cũng chả cần hơn một căn phòng. Tình trạng nhiều người chất đống trong một phòng, mà ngày nay rất phổ biến, chủ yếu cũng do người Ireland đưa vào. Và vì dù sao con người khốn khổ đó cũng phải có một thú vui nào đó, mà xã hội thì không cho anh ta thú vui nào khác, nên anh ta đành đến quán rượu. Với người Ireland, uống rượu là cái độc nhất tô điểm cho cuộc đời, thêm vào đó là tính cách vô tâm và vui vẻ của họ; vì vậy họ uống rượu đến say mềm. Sự dễ dãi của người miền Nam, vốn có ở người Ireland, và sự thô lỗ, khiến anh ta chả hơn gì người man rợ, sự khinh thường của anh ta đối với mọi thú vui của con người, những thú vui mà anh ta không có khả năng thưởng thức, chính do tính thô lỗ, tính ở bẩn và sự nghèo khổ của anh ta; tất cả những cái ấy đều thúc đẩy anh ta mê rượu: sự quyến rũ mạnh quá, anh ta không sao cưỡng lại được, và có đồng nào là uống rượu hết đồng ấy. Nhưng có thể nào khác được? Một khi xã hội đã đặt anh ta vào tình cảnh hầu như không thể tránh khỏi trở nên nghiện rượu, một khi xã hội không hề săn sóc đến anh ta, và để mặc cho anh ta trở thành đần độn, thì xã hội làm sao còn có thể trách anh nghiện rượu?

Người công nhân Anh phải đấu tranh với kẻ cạnh tranh như thế đấy, kẻ cạnh tranh ở vào trình độ phát triển thấp nhất có thể có ở một nước văn minh, do đó họ sẵn sàng làm việc với tiền lương ít hơn bất kì ai. Thế nên, như Carlyle nói, trong mọi ngành lao động mà công nhân Anh phải cạnh tranh với công nhân Ireland, tiền lương ngày càng giảm là điều không tránh được. Mà những ngành như thế thì rất nhiều. Tất cả các ngành hầu như không cần, hoặc cần rất ít kĩ năng, đều mở cửa rộng cho người Ireland. Tất nhiên, những ngành đòi hỏi phải học nghề lâu, hoặc phải hoạt động thường xuyên và đều đặn, thì không hợp với người Ireland rượu chè, cẩu thả và không cần mẫn. Muốn làm thợ cơ khí ("mechanic", ở Anh, những công nhân làm việc trong ngành chế tạo máy được gọi như thế), làm công nhân công xưởng, thì trước hết anh ta phải tiếp thu văn hoá và phong tục Anh, tức là về bản chất phải biến thành người Anh. Nhưng ở nơi mà công việc đơn giản, không đòi hỏi chính xác lắm, ở nơi cần nhiều sức lực hơn khéo léo, thì người Ireland không kém gì người Anh. Vì thế các ngành lao động đều đặc biệt đầy rẫy người Ireland: thợ dệt tay, thợ nề, thợ khuân vác, thợ phụ việc, v.v., gồm có vô số người Ireland; và sự xâm nhập của người Ireland ở đó đã thúc đẩy rất nhiều sự hạ thấp tiền lương và sự suy sụp của tình cảnh của giai cấp công nhân. Chính ngay người Ireland, khi xâm nhập vào các ngành lao động khác, buộc phải tiếp thu một trình độ văn hoá nhất định, vẫn còn giữ lại một số tập quán cũ, đủ để khiến những đồng nghiệp người Anh cũng thành trụy lạc, do ảnh hưởng của người Ireland ở xung quanh. Thật ra, nếu ta chú ý rằng, hầu như trong mỗi thành phố lớn, đều có 1/5 hoặc 1/4 số công nhân là người Ireland, hoặc những trẻ con Ireland lớn lên trong tình trạng bẩn thỉu kiểu Ireland; thì sẽ hiểu tại sao đời sống của toàn thể giai cấp công nhân, những phong tục, sự phát triển trí lực và tinh thần của họ, tất cả tính cách của họ, đều hấp thụ phần lớn những nét Ireland đó, và cũng sẽ hiểu rõ tại sao tình cảnh đáng căm phẫn của người lao động Anh, do nền công nghiệp hiện đại và các hậu quả trực tiếp của nó gây nên, lại có thể ngày càng tồi tệ hơn.

Chú thích

1* Archibald Alison, High Sheriff of Lanarkshire. "The Principles of Population, and their connection with Human Happiness". 2 vols. 1840. [Archibald Alison, tỉnh trưởng Lanarkshire: "Những nguyên lý về dân số và sự liên quan của chúng đối với hạnh phúc của con người", 2 tập, 1840]. Tác giả là nhà sử học về cách mạng Pháp, và cũng như anh ông ta, bác sĩ W.P. Alison, là một đảng viên Đảng Tory mang đầu óc tôn giáo.

2* "Phong trào Hiến chương", tr. 28, 31 và tiếp theo.

3* Theo truyền thuyết, đây là tên một tộc người Celt cổ ở Ireland.

[Chương trước] [Mục lục] [Chương sau]