Titels en inhoudsopgave van de mappen

[Eerste map]
Dialectiek en natuurwetenschap
[Tweede map]
De studie van de natuur en de dialectiek
1. Notities:
a) Over de archetypen van het mathematisch oneindige in de echte wereld
b) Over de “mechanische” opvatting van de natuur
c) Over Nägeli’s onvermogen om het oneindige te begrijpen
2. Oud voorwoord van de [Anti-]Dühring. Over de dialectiek
[3. Natuurwetenschap en de geestenwereld] {1}
4. De rol van de arbeid in de overgang van aap naar mens
[5. Basisvormen van de beweging] {1}
6. Weggelaten uit Feuerbach
[Derde map]
Dialectiek van de natuur
1. Basisvormen van de beweging
2. De twee metingen van beweging
3. Elektriciteit en magnetisme
4. Natuurwetenschap en de geestenwereld
5. Oude inleiding
6. Getijdenwrijving
[Vierde map]
Wiskunde en natuurwetenschap. Diversa

{1} In het manuscript is deze titel geschrapt, omdat Engels van plan was het overeenkomstige artikel in de derde map op te nemen.

Schetsen van het plan

Schets van het totale plan

1. Historische inleiding: in de natuurwetenschap is door haar eigen ontwikkeling de metafysische opvatting onmogelijk geworden.
2. Verloop van de theoretische ontwikkeling in Duitsland sinds Hegel (oud voorwoord). De terugkeer naar de dialectiek gebeurt onbewust, dus tegenstrijdig en langzaam.
3. Dialectiek als de wetenschap van de totale samenhang. Hoofdwetten: verandering van kwantiteit en kwaliteit – wederzijdse penetratie van beide polen van een tegenstelling en overgaan in elkaar wanneer ze tot het uiterste worden doorgevoerd – ontwikkeling door tegenspraak of negatie van de negatie – spiraalvormige ontwikkeling.
4. Samenhang van de wetenschappen. Wiskunde, mechanica, fysica, chemie, biologie. St. Simon (Comte) en Hegel.
5. Aperçu over de afzonderlijke wetenschappen en hun dialectische inhoud:

1. Wiskunde: dialectische hulpmiddelen en uitdrukkingen. Wiskundige oneindigheid komt echt voor;
2. Hemelmechanica – nu opgelost in een proces. – Mechanica: gaat uit van inertie, dat slechts de negatieve uitdrukking is van de onverwoestbaarheid van de beweging;
3. Fysica – overgangen van moleculaire bewegingen in elkaar. Clausius en Loschmidt;
4. Chemie: theorieën, energie;
5. Biologie. Darwinisme. Noodzaak en toeval.

6. De grenzen van de kennis. Du Bois-Reymond en Nägeli. – Helmholtz, Kant, Hume.
7. De mechanische theorie. Haeckel.
8. De plastidule ziel – Haeckel en Nägeli.
[Plastidul was de naam die Haeckel gaf aan de kleinste deeltjes van het protoplasma en een soort elementaire “ziel” zouden bezitten.]
9. Wetenschap en onderwijs – Virchow.
10. Cellenstaat – Virchow.
11. Darwinistische politiek en maatschappijleer – Haeckel en Schmidt. – Differentiatie van de mens door arbeid. – Toepassing van economie op natuurwetenschappen. Helmholtz’ “arbeid” (Populäre Vortrage, II).

Schets van de deelplannen

1. Beweging in het algemeen.
2. Aantrekking en afstoting. Overdracht van beweging.
3. [Wet van] behoud van energie hierop toegepast. Afstoting + aantrekking. – Intrede van afstoting = energie.
4. Zwaarte – hemellichamen – aardse mechanica.
5. Natuurkunde. Warmte. Elektriciteit.
6. Chemie.
7. Samenvatting.
a) Voor 4: Wiskunde. Oneindige lijn. + en – gelijk.
b) Bij astronomie: arbeidsprestatie door getijgolf.
Dubbele berekening bij Helmholtz, II, p. 120.
“Krachten” bij Helmholtz, II, p. 190.