Geschreven: 1963-1965
Bron: Dialectiek zonder dogma, Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum, 1966, 222 p., Aula-boeken nr. 265, vertaling van: Dialektik ohne Dogma, Reinbek bei Hamburg, Rowohlt, 1964.
Copyright: Het Spectrum
Vertaling: F.J.A. Schönau
Deze versie: Spelling aangepast
Transcriptie: Wim Seegers
HTML en contact: Adrien Verlee voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren?
Leest u dit met een smartphone?
Met (enkele) smartphones moet u zelf uitmaken welke modus voor u geschikt is
Inhoud:
Woord vooraf
Was de filosofie een steun voor de moderne natuurwetenschap bij de oplossing van haar problemen? – Natuurwetenschappelijke aspecten van filosofische problemen
I. Objectief idealisme en mechanistisch materialisme
II. Cybernetica en denken – Het ‘ruimte-tijd’-model van onze waarneming
III. Aanschouwelijk en abstract denken
IV. Eindigheid en oneindigheid
V. Eindigheid en oneindigheid van de tijd
VI. Basiselementen en problemen van de kwantummechanica
VII. Toevalligheid en noodzakelijkheid – mogelijkheid en werkelijkheid
VIII. De onvolledigheid van de interpretatie van de kwantummechanica door de Kopenhaagse school – Mogelijkheid, werkelijkheid en causaliteit – Vrijheid en noodzakelijkheid
IX. Vrijheid, bewustheid en ideologie
X. Beschouwingen over de moraal
XI. Het dialectische materialisme en de wetenschappen
XII. Problemen van de moraal
XIII. Problemen van de socialistische moraal
XIV. Bestaat er een systeem van de dialectiek?
XV. Slotbeschouwing: over de ongelijkheid van de mensen
Het college ‘Natuurwetenschappelijke aspecten van filosofische problemen’ heb ik in het wintersemester 1963-1964 aan de Humboldt-universiteit te Berlijn voor studenten van alle faculteiten gehouden en wel vrij sprekend met behulp van enige aantekeningen. Naar een bandopname werd een slechts weinig geredigeerde tekst vervaardigd die als stencil vermenigvuldigd telkens een week na elk college-uur aan de ingeschreven toehoorders ter hand gesteld werd. Het aantal van de ingeschreven toehoorders bedroeg 1.250.
Uit de wijze van ontstaan van deze tekst volgt dat hij op zijn minst gesproken taalkundig niet aan de eisen beantwoordt die men aan een in rust geschreven boek kan stellen. Maar ik ben van mening dat voor deze publicatie de onbewerkte originele tekst gebruikt moet worden, omdat uit de stencils van mijn college reeds veel uittreksels – deels uit het verband gerukt en met fouten – zonder mijn instemming gepubliceerd zijn. Er is mij veel aan gelegen dat het publiek kennis neemt van de onveranderde en onverkorte originele tekst.
Dit boek is een communistisch boek. Maar het richt zich tot mensen van ieder geloof en iedere politieke richting. Het vergt geen instemming zonder kritiek, maar nodigt uit tot tegenspraak, tot twijfel. Slechts door te twijfelen aan het oude, overwinnen we het oude en behouden toch de rijkdom ervan en slechts door de twijfel aan het nieuwe, verwerven we het nieuwe en houden we het levend.
Robert Havemann