Geschreven: 1857-1861
Bron: Karl Marx – Friedrich Engels Werke (MEW42), Dietz Verlag Berlin 1983 (appendix en register niet overgenomen)
Copyright: Creative Commons Licentie 2.0
Nalezer: Hugo Buyssens
ISBN: 9781446673362
Vertaling, HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren?
Leest u dit met een smartphone?
Met (enkele) smartphones moet u zelf uitmaken welke modus voor u geschikt is
De boekuitgave kopen?
 |
Executive (178 x 254 mm), 645 pagina’s ISBN: 9781446673362 |
België:
– Webwinkel LSP
– De Groene Waterman, Antwerpen
Nederland:
– Het Fort van Sjakoo, Amsterdam
– Boekhandel Pegasus, Amsterdam
– Boekhandel Rosa, Groningen
☐ ☐ ☐ ☐ ☐ ☐ ☐ ☐
Verwant
Over de Grundrisse:
Voorbij de clichés over Marx: een lezing van de Grundrisse.
Het beschavend karakter van het kapitalisme, deel 1
Kapitalisme en vrijheid, deel 2
De onontkoombare ineenstorting van het kapitalisme, deel 3
Over dit boek
Marx schreef dit enorme manuscript als onderdeel van zijn voorbereiding op wat zou uitgroeien tot Een bijdrage tot de kritiek van de politieke economie (gepubliceerd in 1859) en Het Kapitaal (gepubliceerd in 1867).
Sovjet-marxologen hebben in de jaren 1930 een aantal nooit eerder geziene werken van Marx en Engels gepubliceerd. De meeste waren vroege werken – zoals De Economische en Filosofische Manuscripten – maar de Grundrisse stond op zichzelf als het resultaat van de meest intense periode van Marx’ tien jaar durende, diepgaande studie van de economie. Het is een buitengewoon rijk en tot nadenken stemmend werk, dat tekenen vertoont van humanisme en de invloed van de hegeliaanse dialectische methode. Let wel, Marx had niet de bedoeling het zo te publiceren, het is soms ruw van stijl.
De lezers van dit boek kunnen Marx “horen” denken. Dat is fascinerend.
Zij gaan moeilijke zinnen tegenkomen. Ook tekstgedeelten die onlogisch lijken (of het zijn?). Een zin lijkt soms onlogisch door een hoog abstractieniveau. Dit boek is nu eenmaal het nauwelijks bewerkte resultaat van Marx’ onderzoek en denken, waar hij zijn materie helder wil krijgen. Bij moeilijke en lastige zinnen, is het raadzaam die passage traag te lezen en goed proberen te begrijpen.
De reeks van zeven schriften werd door Marx in de winter van 1857-58 in grove lijnen geredigeerd, voornamelijk met het oog op zelfverduidelijking. Het manuscript is onder nog onbekende omstandigheden verloren gegaan en werd voor het eerst gepubliceerd, in het Duitse origineel, in 1953. Een ingeperkte editie werd gepubliceerd door Foreign Language Publishers in Moskou in twee delen, respectievelijk in 1939 en 1941, onder het redacteurschap van het Marx-Engels-Lenin Instituut, Moskou. Het eerste deel bevatte de inleiding en de zeven hier vertaalde schriften. Het tweede deel voegde fragmenten toe uit Marx’ notitieboeken van 1851 met uittreksels van Ricardo, het fragment Bastiat en Carey (ook opgenomen in deze vertaling), en divers gerelateerd materiaal; ook uitgebreide annotaties en bronnen. Een foto-offset herdruk van de twee delen in één band, minus illustraties en facsimile’s, werd uitgegeven door Dietz Verlag, Berlijn, in 1953, en is de basis van de huidige vertaling. Het wordt hierna Grundrisse genoemd.
• In plaats van “Bijdrage” is er gekozen voor “Hoofdlijnen” – Grundrisse in deze context is lastig te vertalen. Grundrisse blijft wel de titel.
• Deze vertaling is soms schatplichtig aan de editie in de Engelstalige MIA-sectie, maar tevens verschillend, bv. alleen nog maar wat betreft “zelfstandigheid” en “onafhankelijkheid”.
• Sachlich – In de woordenboeken is dit: zakelijk. Als de bijbehorende variant staat er o.a.: objectief. Veel Marx-vertalingen gebruiken “objectief” of “geobjectiveerd”, enz., voor sachlich. Niet altijd, maar toch veelal, maakt dit de tekst onnodig moeilijk. Wat krijgt men immers voor ogen bij een zin als: “De persoonlijke verhoudingen zijn geobjectiveerd”? Dan is zakelijk beter (“De persoonlijke verhoudingen zijn verzakelijkt”), omdat het precies gaat over de verandering van interactie tussen de individuen in een kapitalistische maatschappij, die zakelijk worden of zijn (denk bv. aan platformeconomie/platformkapitalisme: “Een algoritme is mijn baas”). Zelfs zodanig onmenselijk dat er ultraliberalen bestaan die bv. spraken (spreken?) van financiële transacties tussen kinderen en de ouders. Daarom is er gekozen voor zakelijk en niet “objectivering”. Het laatste is onvoldoende duidelijk en helder.
• Marx gebruikte in dit werk: surpluszeit, surpluswert, Arbeitsinstrument, Arbeitsvermögen, enz. Meestal is dit ‘letterlijk’ overgenomen, dus: surplustijd, surpluswaarde, arbeidsinstrument, ..., al is bv. het woord arbeidsinstrument te vertalen als “werktuig” of “gereedschap”. Arbeidsvermogen en arbeidskracht zijn voor Marx synoniem, toch is arbeidsvermogen doorgaans behouden. Betreffende die surpluswaarde: er is een aanwijzing dat Marx dit onderscheid van het begrip meerwaarde.
• De “waar”. Het kapitalisme produceert geen goederen maar waren. Anders geformuleerd, het kapitalisme produceert geen goederen op zich, het produceert niet omwille van de goederen. Het produceert omwille van winst. Het gebruik van de woorden “waar” en “waren” is daarom geen archaïsch taalgebruik. Het duidt op het verschil dat Marx maakt tegenover andere productievormen. En dat is nu juist het punt dat weinigen lijken te begrijpen. Het kapitalisme - als systeem, als totaliteit - bepaalt wat er al dan niet geproduceerd wordt. In de kapitalistische productiewijze zijn dat “waren”, omwille van de winst. [Met dank aan Hugo Buyssens voor deze duiding.]
• De Engelse en Franse woorden, zinnen, enz., zijn omwille van eenvoud direct vertaald en verschijnen niet als voetnoten. Waar nodig, staan voetnoten, opmerkingen of toevoegingen uit de Duitstalige bron, of andere geraadpleegde teksten, tussen: [ ].
Bedenkingen bij een vertaling – door Hugo Buyssens
Woord vooraf (MEW42)
HOOFDLIJNEN VAN DE KRITIEK VAN DE POLITIEKE ECONOMIE – Inleiding
1. Productie in het algemeen
2. De algemene verhoudingen tussen productie, distributie, ruil en consumptie
3. De methode van de politieke economie — Sleutelpassage
4. Productiemiddel (-kracht) en productieverhoudingen, productieverhoudingen en verkeersverhoudingen, enz.
HET HOOFDSTUK OVER GELD
Darimons theorie van crisissen
Ontstaan en aard van het geld — Sleutelpassage – Pittig !
Edele metalen als dragers van de geldverhouding
a) Goud en zilver in verhouding tot de andere metalen
b) Fluctuaties in de waardeverhoudingen tussen de verschillende metalen
De circulatie van geld
a) Geld als maatstaf voor waarden
b) Geld als circulatiemiddel
c) Geld als de materiële representant van rijkdom (accumulatie van geld; voorheen: geld als de algemene materie van contracten, enz.)
Het hoofdstuk over geld (vervolg)
HET HOOFDSTUK OVER HET KAPITAAL
Het hoofdstuk over geld als kapitaal
Verandering van geld in kapitaal
1. Circulatie en de uit circulatie voortkomende ruilwaarde zijn de voorwaarden van het kapitaal
2. Ruilwaarde die ontstaat in de circulatie, een voorwaarde van circulatie, die zichzelf daarin in stand houdt en vermenigvuldigt door middel van arbeid
Ruil tussen kapitaal en arbeid
Arbeidsproces en valorisering — Sleutelpassage
Absolute en relatieve meerwaarde
Meerwaarde en winst
HET CIRCULATIEPROCES VAN HET KAPITAAL
Reproductie en accumulatie van kapitaal
De oorspronkelijke accumulatie van het kapitaal
Voorkapitalistische maatschappijvormen
De circulatie van kapitaal
Meerwaardetheorieën en winst
Vast en circulerend kapitaal
Vast kapitaal en de ontwikkeling van de productiekrachten van de samenleving — Sleutelpassage
Circulatie en reproductie van vast en circulerend kapitaal
PRODUCTIEF KAPITAAL. RENTE. WINST. (Productiekosten, enz.)
Aanvullingen op de hoofdstukken over geld en kapitaal
Geld als waardemeter
Geld als circulatiemiddel en als zelfstandige waarde
Machines en winst
Vervreemding
Uiteenlopende onderwerpen
1. Waarde
BASTIAT EN CAREY
Bastiats economische harmonieën
Bastiat over lonen